Bolaning kompetensiyalari bola rivojlanishining quyidagi sohalarida
belgilanadi:
❖
Jismoniy rivojlanish va sog’lom turmush tarzining shakllanishi
❖
Ijtimoiy – hissiy rivojlanish
❖
Nutq , muloqot, o’qish va yozish malakalari
❖
Bilish jarayonining rivojlanishi
❖
Ijodiy rivojlanish
“Jismoniy rivojlanish va sog’lom turmush tarzining shakllanishi”
sohasidagi o’quv tarbiyaviy faoliyat yakunlanganidan so’ng 6-7 yoshli
bola:
❖
O’z imkoniyatlari va yoshi bilan bog’liq jismoniy rivojlanish
me’yorlariga mos ravishda jismoniy faollik ko’rsatadi
❖
Turli harakatchanlik faolligini uyg’un ravishda va maqsadli bajarishni
biladi
❖
Turli hayotiy va o’quv vaziyatlarida mayda motorika ko’nikmalaridan
foydalanadi
❖
O’z harakatlarini hissiyot va sezgi organlari yordamida boshqaradi
❖
Shaxsiy gigiyena malakalarini qo’llaydi
❖
Sog’lom turmush tarzi va ovqatlanish asoslarini biladi
❖
Xavfsiz hayotiy faoliyat asoslari qoidalariga rioya qiladi Bundan ko’rinib
turibdiki, bolaning jismoniy tarbiya bilan shug’ullanishi uning jismonan,
ruhan va aqlan rivojlanib shakllanishiga katta ta’sir ko’rsatadi.
Maktabgacha ta’lim tizimida bolalarga jismoniy beishda quyidagi
birinchi darajali vazifalar berilgan:
1. Sog’lomlashtiruvchi vazifalar – bolalar sog’lig’ini mustahkamlash, uzoq
umr ko’rishni ta’minlash
2.Ta’limiy vazifalar – jismoniy sifatlarni shaklllantirish, gigiyenik
ko’nikmalarni tarbiyalash, jismoniy tarbiya haqidagi bilimlarni berib
boorish
3.Tarbiyaviy vazifalari – sportga munosabatini oshirish, ijobiy
xislatlar(uyishqoqlik, kamtarlik, intizomiylik), irodaviy fazilatlar(
chaqqonlik, botirlik, qatiiylik, chidamlilik ) va boshqa fazilatlarini
shakllantirib takomillashtirish
Bu vazifalar bolalarning jismoniy mashg’ulotlar davomida nimalarni
o’zlashtirishi kerakligini bosqichma – bosqich belgilab bergan. Yuqoridagi
vazifalarni amalga oshirishda eng avvalo tarbiyachi pedagoglar katta rol
o’ynaydi. Tarbiyachilar jismoniy mashg’ulotlarni olib borayotganda
quyidagilarga e’tibor bermoqligi zarur.
❖
Mashg’ulot davomida bolaning yoshiga
❖
Mashqlarning qiyinchilik darajasiga
❖
Mashgu’lotlarning to’g’ri ketma – ketlikda tuzilganiga
❖
Mashg’ulot o’tkaziladigan maydonning gigiyenik tozaligi va xavfsizlik
darajasiga
❖
Mashg’ulot jaryonining boshlashdagi va tugallash jarayonidagi
bolaning holatiga e’tiborli bo’lmog’i zarur.
Jismoniy tarbiya berish jarayonida qo’llanuvchi ta’lim metodlari
quyidagilar:
Bolaga jismoniy tarbiya berish jarayonida eng asosiy metodlardan biri
“Jismoniy zo’riqishni muhofiqlashtirish usuli hamda bu zo’riqishlarni dam
olish bilan qo’shib olib borish” tartibi hisoblanadi. Bolaning shu jarayon
davomida ijodiy imkoniyatlarini shakllantirish maqsadida ta’limning
axbarot – retseptiv va reproduktiv metodlaridan,umumiy didaktik
usullardan foydalaniladi.
Misol uchun:
❖
Reproduktiv metod – axbarot berish, topshiriq berish
❖
Ko’rgazmali metod – taqlid qilish, ko’rsatib berish
❖
Og’izaki metod – izohlab tushuntirish ko’rsatma va farmoyishlar
❖
Amaliy metod – mashqni takrorlash, o’yin, musobaqa va boshqalar
kiradi.
Barchamizga ayonki, bola tarbiyaning asosiy qismini oila davrasida
shakllantiradi. Bundan kelib chiqib shuni ta’kidlash joizki, bolarga
jismoniy tarbiyani va madaniyatni shakllantirishda ham oilaning o’rni
sezilarli. Maktabgacha ta’limda olib boriladigan jismoniy mashg’lot yoki
musobaqalarda oila a’zolarining ishtirok etishi ham bolada bu
mashg’ulotlarga qiziqishi va hayotiy faoliyatiga qanchalik muhim va
kerakli mashg’ulotlar ekanligini tushunib yetishi oson va tez kechadi,
samaradorlik darajasi ham oshadi. Jismoniy tarbiya bu faqatgina jismoniy
harakatlar bilan bog’liq bo’libgina qolmayuning tarkibiga quyidagilarni
kiritsa ham bo’ladi:
❖
Kun tartibini to’g’ri olib boorish
❖
Umumiy va shaxsiy gigiyena qoidalariga rioya qilish
❖
Tabiat qo’ynida chiniqish
❖
Mehnat faoliyatini to’g’ri tashkil qilish va hokazolar.
Yuqorida ko’rib chiqqanlarimizning barchasi bola o’sib rivojlanishiga
tasir qiluvchi omillar hisoblanadi. Xulosa qilib aytadigan bo’lsak,
maktabgacha ta’lim tizimida jismoniy tarbiyani shakllantirish bolaning
eng avvalo sog’ligi va rivojlanishiga qaratilgan harakatlar hisoblanadi.
Bola qancha jismonan sog’lom bo’lsa uning har tomonlama rivojlanishi,
bilim olish jarayonida ishtirok etuvchi barcha psixologik jarayonlar
(diqqat, xotira, tafakkur va boshqalar) va shu bilan birga uning kelajakdagi
mehnat va keyingi o’qish faoliyatlarining ham sifati oshib boradi. Yoshlar
qanchalik sog’lom bo’lsa, davlat kelajagining yuksalib rivojlanishi
shuncha oson va tez sur’atlarda kechadi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati:
1. O’zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligi “ilk qadam”
o’quv dasturi
2. “Jismoniy tarbiya va sport tarixi fani bo’yicha maruzalar matni”
L.A.Jalilova
| 