Yangi mavzuni mustahkamlash.
1. Ochiq kon ishlaring bosqichlari va turlari ?
2. Kon-kapital ishlariga ta’rif bering ?
3. Koni qazib olish ishlari jaroyonlari ?
4. Konda rekultivatsiya ishlariga ta’rif bering ?
Mavzu-10:Qazish ishlari va qoplovchi tog’ koeffitsienti.
Reja:
1. Qazish nima
2. Qazish ishlari haqida umumiy ma’lumot.
3.Qoplovchi tog’ koeffitsienti.
5.Oraliq nazorat ishi
Qazib olish ishlari – belgilangan hajmda, talab etilgan sifat bilan va minimal yо‘qotishda qazib olish va tashish ishlarini о‘z ichiga oladi.
Qazib olish ishlari quyidagi bosqichlarni о‘z ichiga oladi: foydali qazilmalarni qazish-yuklash, tashish, bir joyga tо‘plash yoki tushirish.
Konda qazib olish ishlarining samaradorligi – ma’dansiz tog‘ jinslari hajmining qazib olingan foydali qazilma birligiga nisbati bilan aniqlanadi va bu nisbat qoplovchi tog‘ jinsi koeffitsiyenti deb ataladi.
Qoplanish koeffitsiyenti – ochiq kon ishlarini miqdoriy xarakterlovchi quyidagi turlarga bо‘linadi:
Chegaraviy qoplanish koeffitsiyenti - qazish ishlari olib borishning rentabellilik shartlaridan kelib chiqib, massivdan ag‘darmalarga tashilishi mumkin bо‘lgan foydali qazilmaning bir birligiga tug‘ri keluvchi qoplovchi tog‘jinslari hajmi.
Chegaraviy qoplanish koeffitsiyentini qiymatidan kelib chiqib, ochiq kon ishlarini olib borish chegaralari belgilanadi.
Chegaraviy qoplanish koeffitsiyentini shuningdek «yul qо‘yilgan», «iqtisodiy» va «kritik» deb ham atash mumkin.
О ‘rtacha qoplanish koeffitsiyenti – karyer tugal koturidagi yoki uning bir qismidagi qoplovchi tog‘ jinslari hajmi ning xudi shu konturdagi foydali qazilma zahirasi ga nisbatidir.
Joriyqoplanishkoeffitsiyenti – ma’lumvaqtdavomida (oy, kvartal, yil) massivdanag‘darmagasiljitilganqoplovchitog‘jinslarihajmi ningshuvaqtdavomidaamaldaqazibolinganfoydaliqazilmahajmi ganisbatidir.
Q atlamliqoplanishkoeffitsiyenti –karyerqatlamichegarasidagiqoplovchitog‘jinsihajmi ningshuqatlamdagifoydaliqazilmazahirasi ganisbatidir.
Ekspluatatsionqoplanishkoeffitsiyenti – karyerningekspluatatsionishlaridavridagiо‘rtachaqoplashkoeffitsiyentidir. Ushbukoeffitsiyentkonishlarinirejalashtirishvaekspluatatsiyadavriuchunzarurbо‘lgankon-transportjihozlarisoninihisoblashuchunxizmatqiladi.
Ekspluatatsionqoplanishkoeffitsiyenti - ekspluatatsiyaetishjarayonidaochishishlaridanhosilbо‘lganqoplovchitog‘jinslarihajminingshudavrdaqazibolinganfoydaliqazilmahajmiganisbatidir.
- karyerqurilishidavridaolibtashlanganqoplovchitog‘jinslarihajmi;
- karyerqurilishidavridaqazibolinganfoydaliqazilmahajmi.
Boshlang‘ichqoplanishkoeffitsiyenti – karyerurilishidavridaqazibolinganochishishlarihajminingkaryerkonturidagifoydaliqazilmaumumiyhajmiganisbati.
Loyihaviyqoplanishkoeffitsiyenti – foydaliqazilmaningishlabchiqarishtannarxinirejalashtirishdahisobgaolinadi.
Bushundaykoeffitsiyentki, qachonkiqoplovchitog‘jinslarigaketganxarajatlarkonishlariniolibborishjarayonidatо‘liqqoplanishikerak.
Rekultivatsiyaningmaqsadi - xududdagitabiiysharoitnisaqlash, buzilganyermaydonlarinixalqxо‘jaligiextiyojlarigayaroqliholgakeltirishdir. Rekultivatsiyapaytidama’dansiztog‘jinslaridanhosiletilganag‘darmalartekislanib, ulargatuproqyotqiziladi, о‘simliklarо‘tkaziladi, tabiiysuvoqimlaritiklanadivakonniquritishuchunfoydalanilganskvajinalaryopilib, barrajvaboshqalarolibtashlanadi.
|
