Конспект урока по литературе в 9- класс «Улугбек справедливый корль и учёный»

Odil Yoqubov “Ulug`bek xazinasi ” asaridagi Ulug`bek obraziga tavsif

1. 
   tarbiyaviy maqsad- o’quvchilarni jasoratli va ma`rifatli insonlarga nisbatan mehr – muhabbat tuyg`usini uyg`otish;
   
2. 
   ta’limiy maqsad- Odil Yoqubov hayoti va ijodi bilan tanishtirish, olgan bilimlarini mustahkamlash;
   

O`qituvchi bugungi darsni “Sayohat usulida ”olib borishini tushuntirib, o`quvchilarni o`zlarining ixtiyoriga ko`ra ikki guruhga ajratadi va har bir jamoa o`zlari tanlagan nomlarni izohlashga undaydi.

1. 
   “Ma`rifatchilar” - biz o`rgangan “Ulug`bek xazinasi” asarining bosh qahramoni Mirzo Ulug`bek ilm – fanga ma`rifatga chorlagan, umrining oxirgi damlarigacha ziyo gulshanini saqlab qolish maqsadida, o`z jigarbandiga qarsi jangga chiqqan.
   
2. 
   “Munajjimlar” - Muhammad Tarag`ay bobosi Amir Temur Ko`ragoniy orzu qilgan Temuriylar avlodining buyuk lashkarboshi emas, balki ilmu – ma`rifat bobida barkamol alloma hamda adolatli saltanat boshqaruvchisi, osmon jismlari va yulduzlar olamini o`rgangan olim edi.
   

Yerdan “Yupiter” sayyorasiga uchamiz. Sayyoraliklar bizdan tezkor savollarga jjavob berishimizni so`ramoqda. ( Quyidagi ovoz eshittiriladi. Aziz, o`quvchi, sayyoramizga hush kelibsiz. Biz sizdan shartimiz sizdan tezkor savollarga javob berishingizni so`raymiz. Shu tariqa har bir sayyoradagi shartlar maxsus ovoz orqali eshittiriladi.)

1. 
   Ulug`bek haqida yozilgan roman muallifi?
   

• 
  Odil Yoqubov
  

2. 
   Ulug`bek haqida yozilgan tragediya mullifi kim ?
   

• 
  Maqsud Shayxzoda
  

3. 
   Asardagi Ali qushchini nima uchun Ulug`bek “xalaskorim” deb ataydi?
   

• 
  Yo`lbars hamlasidan qutqargani sababli
  

4. 
   Ulug`bek o`g`illarining ismlari
   

• 
  Abdulatif va Abdulaziz
  

5. 
   Ali qushchiga nima uchun qushchi taxallusi qo`shilgan?
   Qushbegi, qushchi - tarixiy ata-ma. Oʻrta asrlarda podsho va xonning ovchi qushlari (qushxonasi) va ov hayvonlarining mutasaddisi; ov begi (amiri shikor). U hukmdorning ovini tashkil qilish va oʻtkazishga javobgar boʻlgan.
   
   

• 
  Mohir ovchi bo`lganli sababli
  

6. 
   Asardagi Miram Chalabiy kim?
   

• 
  Ali qushchining shogirdi.
  

7. 
   Ulug`bekning xazinasi nima?
   

• 
  Rasadxonayu kitoblar
  

8. 
   U qayerga yashirilgan ?
   

• 
  Ajdar g`orga
  

“M`arifatchilar” jamoasi asardagi obrazlarni tarixiy va to`qima obrazlarga ajratadilar

O`quvchilar shu o`rinda tarixiy va to`qima obrazlar haqida ma`lumot berib o`tadilar.

“Munajjimlar ” jamoasi esa salbiy va ijobiy obrazlarga ajratadilar.

Ijobiy obrazlar : Mirzo Ulug`bek, Ali qushchi, Amir Burxoniddin , Miram Chalabiy

Salbiy obrazlar: Abdulatif, Amir Jondor, Mavlono Muhiddin, Amir Barlos, …..

Bu jamoa esa ijobiy va salbiy obrazlarni tahlil qilib beradilar.

Navbatdagi sayyoramiz “Neptun” bunda biz “ Mirzo Ulug`bekning adolatli shoh hamda olim ekanligini qaysi xislatlari bilan ochib bera olamiz” shartiga javob berishiz kerak bo`ladi.

Jamoalar yana ikki usulda fikrlarini bayon qiladilar.

1. 
   O`quvchi : Ulug‘bekning buyuk ma’rifat yo‘lida olib borgan ishlarini, uning qurdirgan rasadxona – yu , to‘plagan kitoblaridan bilsak bo‘ladi.
   
2. 
   O‘quvchi : Ulug‘bek osmon jismlari va yulduzlar olamini o‘rgan olim. Yulduzlar harakatlanishi orqali inson taqdiridagi o‘zgarishlarni anglashga harakat qilgan.
   Harakat - borliqnint ajralmas xususiyati boʻlgan oʻzgaruvchanlikni (q. Barqarorlik va oʻzgaruvchanlik) ifodalovchi falsafiy kategoriya. H. tushunchasi imkoniyatlarning voqelikka aylanishini, roʻy berayotgan hodisalarni, olamning betoʻxtov yangilanib borishini aks ettiradi.
   Munajjimlik sirlarini ochib bergan.
   
3. 
   O`quvchi : Shu o‘rinda yana bir suhbatni esga olish joizdir. Shoigrdi bilan sandiqdagi tillalardan bir donasini qo‘liga olib, «Bular jannatmakon bobomning menga qoldirgan ulushidir. Men o‘z ulushimni jahongirlikka emas, saltanatni obod qilmoq, madrasalar qurib, ilm – fan rivojiga sarf etmak niyatida edim. Endi ham shu niyat yo‘liga sarf bo‘lg‘ay…»
   

1. 
   O`quvchi : qo`l ostidagi barza amirlariga o`zi bilan teng qatorla ko‘rib, ularga o‘zi qanday kiyimlar kiysa, shunday kiyintirdi.
   
2. 
   O`quvchi: Hech bir ishni amiru fozillar kengashisiz hal qilmaydi, odil hukmni faqat kengash qarori bilan qabul qiladi.
   
3. 
   O`quvchi: Saltanatga qirq yil rahnomalik qilgan bo`lsa, umrini faqat madrasayu masjidlar, rasadxonalar qurdirishga , yo`llarni tuzatishga sarf qildi .
   

• 
  ^{Kaminadin tag`in ne tilaysiz, ustod?}
  

• 
  ^{Bor tilagimni boya aytdim, men o`zimning chin boyligim deb, toju taxtni emas, ilm – ma`rifat yo`lida qilgan xizmatlarimni, bitgan asarlarim, to`plagan ilm xazinasini bilurmen. Bu bebaxo xazinaning taqdiri sening qo`lingdadur, Ali. Bu xazina butkul Movorounnaxr , ehtimolki butkul bashariyatning boyligidur. Mabodo haq taolo bandai ojizni saltanatdan mosuvo qilib, elda xurofotki avjga minsa... bu xazinani bo`lg`usi avlodlar uchun asrab qolmoq sening gardaningdadur. Ehtimolkim, uni tog`larga olib chiqib aniq bir joyga yashirursen. Ehtiyot shart shu bugundan usta topib, o`n – o`n besh po`lat sandiq yasatib qo`ymoq maqbul bo`lur.}
  
• 
  ^{Ahgladim , ustod ...}
  

So`ngi sayyoramiz Mars sayyorasida bolalar, guruhimiz ichida kichik guruhlar tuzib, quyidagi uchta shartni bajarishimiz lozim.

1. 
   Test ishlash (test ham maxsus dastur asosida tuzilgan bo`lib, o`quvchining natijasini o`zi hisoblab beradi.
   Dastur - 1) biron-bir faoliyat, ishning mazmuni va rejasi; 2) siyosiy partiyalar, tashkilotlar, alohida arboblar faoliyatining asosiy qoidalari va maqsadlari bayoni; 3) oʻquv fani mazmunining qisqacha izohi; 4) teatr, konsertlar va b.
   ) 2 nafar o`quvchi
   
2. 
   Krasvord yechish (6 nafar o`quvchi )
   
3. 
   Asarning eng maqbul bo`lgan jarayonini tasvirlash ( rasm asosida 5 nafar )
   

O`qituvchi: Aziz , bolalar, biz bugungi darsimizni nima uchun sayohat tarzida tashkil etdik. Siz bunga qanday qaraysiz?

1. 
   O`quvchi: Biz tanishgan asar qahramoni Mirzo Ulug`bek osmon jismlarini o`rgangan olim, shu bois osmon jismlariga sayohat qildik.
   
2. 
   O`quvchi: Toki boshing osmonga yetgan taqdirda ham oyog`ing yerdan uzilmasin, bir kun yerga qaytmog`ing bor, degan fikrni izohlaydi.
   
3. 
   O`quvchi : “Yo ... al qasosil minalhaq !” – deya asarda bejizga berilgani yo`q. Hech bir o`ch javobsiz qolmaydi. Shuning uchun ham bosayotgan qadaming yerda bo`lsin, osmonda suzib yursang qulab ketishing aniq.
   

Uyga vazifa esa asar qahramonlarining rihiy xolatlari haqida taassurot yozish.

1. 
   Yoqubov O. Ulug‘bek xazinasi. –T.: Adab va san’at nashriyoti, 1994.
   
2. 
   9 – sinf adabiyot darsligi Q. Yo`ldahsev, V. Qodirov, J. Yo`ldashbekov Toshkent 2014
   
3. 
   Internet ”Kitob.
   Toshkent - Markaziy Osiyoning eng yirik qadimiy shaharlaridan biri - O‘zbekiston Respublikasining poytaxtidir. Oʻrta Osiyoning yirik sanoat-transport chorraxasi va madaniyat markazlaridan biri. Mamlakatning shimoli-sharqiy qismida, Tyanshan togʻlari etaklarida, 440–480 m teppalikda, Chirchiq daryosi vodiysida joylashgan.
   uz” sayti hamda videolar ham internetdan olindi
   
4. 
   Adabiyot fanidan yaxlit – o`quv didaktik majmua – S. Sariyev Toshkent 2015