International Conference on Developments in Education
Hosted from Bursa, Turkey
https:
econferencezone.org April 25
th
2022
135
KORXONADA AXBOROT XAVFSIZLIGINI
TA’MINLASHNING ZAMONAVIY USULLARI
Usmonov AbbosValijon O’gli
Toshkent Davlat Iqtisodiyot Universiteti magistranti.
Iqtisodiyotda axborot texnologiyalari va tizimlari
2-kurs
Annotatsiya: Ushbu maqolada hozirgi vaqatda korxonalarda axborot xavfsizligini
ta’minlashda olib borilyotgan jahon va milliy tajribalar yoritib o’tilgan.
Undan tashqari
maqolada axborot xavfsizligi tushunchasi uning mohiyati ham muhokama qilingan.
Kalit so’zlar: Axborot xavfsizligi, tahdidlar, viruslar, spamlar,
kiberhujumlar
Dastlab biz axborot xavfsizligi tushunchasiga qisqacha izoh berib o’tsak. Axborot xavfsizligi
bu axborot xatarlarini kamaytirish orqali axborotni himoya qilish amaliyotidir. Bu axborot
xavfini boshqarish qismidir. Bu, odatda, ma'lumotlarga ruxsatsiz nomuvofiq kirish yoki
qonunga
xilof ravishda foydalanish, oshkor qilish, buzish, yo'q qilish, buzilish, o'zgartirish,
tekshirish, yozib olish yoki qadrsizlanish ehtimolini oldini olish yoki hech bo'lmaganda
kamaytirishni o'z ichiga oladi.
Bu shuningdek, ushbu hodisalarning salbiy ta'sirini
kamaytirishga qaratilgan harakatlarni o'z ichiga oladi. Himoyalangan ma'lumotlar har qanday
shaklda bo'lishi mumkin, masalan. elektron yoki moddiy. Axborot xavsizligini ta’minlash
bo’yicha dastlabki choralar qadimgi davrlarga borib taqaladi. Bunga misol qilib quyidagilarni
keltirsak bo’ladi.
Ilgari vaqtda aloqa qilishning dastlabki kunlaridan boshlab diplomatlar va harbiy
qo'mondonlar yozishmalarning maxfiyligini himoya qilish uchun biron bir mexanizmni
taqdim etish va aniqlash uchun ba'zi vositalarga ega bo'lish kerakligini tushunib yetishdi.
Bunga Yuliy Tsezar ixtirosi bo’lgan Qaysar shifrini v.asr misol qilib keltirsak bo’ladi.
Miloddan avvalgi 50 yilda yaratilgan ushbu shifr, maxfiy xabarlari o'qilmasligi uchun xabar
noto'g'ri qo'llarga tushmasligi uchun yaratilgan.
Hozirgi vaqtda korxonalarda yuzaga kelayotgan axborot xavsizligigi
tahdid turli hil omillar
natijasida yuzaga keladi. Bularga misol qilib korxona ishchilaring ichki axborot xavsizligi
qoidalariga rioya qilmasligi, axborotni qabul qiluvchi va uzatuvchi qurilmalarning nosozligi,
internet tarmog’idagi turli xil spam va virusli xabarlar shular jumlasaidandir. Ulardan
himoyalanishning bir qancha yo’llari bor quyida biz bularni ko’rib chiqamiz.
Avvalo korxonada axborot xavfsizligini ta’minlashda ichki muhitni inobatga olish kerak.
Hodimlar boshqaruviga alohida e’tibor berish kerak. Har bir xodim korxonaning ichki tartib
qoidalariga so’zsiz bo’ysinishi kerak. Bularga biz quyidagilarni misol qilib keltirsak bo’ladi.
Hodimlar korxona ichki sirlarini tashqariga olib chiqmasliklari kerak.
Ular korxona qonun
qoidalariga roiya qilishlari kerak. Endi korxonada ishlatilyotgan axborot qurilmalarini
axborot tahdidlaridan himoya qilish choralarini ko’rib chiqsak. Hozir sir emaski internet
tarmog’i orqali turli xildagi kiberhujumlar uchrab kelmoqda. Bunda hakerlar korxona axborot
tizimiga internet tarmog’i orqli hujum uyushtirib kerakli ma’lumotlarni oladilar. Misol uchun
bank hisob raqami to’g’risidagi ma’lumotlarni va o’z maqsadlari yo’lida foydalanadilar.
Endi oddiygina kompyuter viruslari va spamlar korxona axborot
tizimiga qanday zarar
keltirishi mumkinligi to’g’risida qisqacha to’xtalib o’tsak. Kompyuter viruslari ular
zamonaviy biznes uchun haqiqiy xavf tug'diradi. Virusning korporativ tarmoq tugunlariga
kirib borishi ularning
faoliyatining buzilishiga, ish vaqtining yo'qolishiga, ma'lumotlarning
yo'qolishiga, maxfiy ma'lumotlarning o'g'irlanishiga va hatto pul mablag'larining bevosita
