S
S
.
(8.8)
Magnit o‘tkazgichning o‘lchamlari ham os holda uning og‘irligi nominal quvvatning bir qismini
tashkil etuvchi transformator (tipik) quvvati orqali aniqlanadi:
(U
U ) I
1
1
tip
B
C
B
B
C
foy
nom
B
B
B
BC
S
U
U
k
S
U
I
U
n
.
(8.9)
bunda
-transformatsiya
koeffitsienti;
k
foy
-
foydalilik yoki tipik quvvat
koeffitsienti.
(8.9) ifodadan ko‘rinadiki,
kuchlanish
ga qancha yaqin bo‘lsa,
k
foy
shuncha kichik va
tipik quvvat nominal quvvatga shuncha yaqin bo‘ladi. Bundan, avtotransformatorning o‘lchamlari,
og‘irligi,
aktiv materiallarni sarflash, nominal quvvati bir xil bo‘lgan transformatorga nisbatan
kamayadi degan xulosa kelib chiqadi.
Yuqoridagilardan ko‘rinadiki, ketma-ket chulg‘am quvvati:
(U
) I
KK
B
C
B
tip
S
U
S
.
(8.10)
umumiy chulg‘am quvvati:
0
1
(I
I )
U
(1
)
S
um
C
C
C
B
C
C
nom
foy
tip
BC
S
U
I
U
I
k
S
n
.
(8.11)
Shunday qilib, yana shuni qayd qilish mumkinki, avtotransformatorning chulg‘ami va magnit-
o‘tkazgichi, ayrim hollarda hisobiy quvvat deb yuritiluvchi tipik quvvatga hisoblanadi. B va S
qisqichlarga qanday quvvat keltirilishiga qaramay, ketma-ket va umumiy chulg‘amni
tip
S
dan ortiq
yuklash mumkin emas.
Bu xulosa, avtotransformatorning kombinatsiyalangan ish rejimlarini
ko‘rishda ayniqsa muhimdir. Bunday rejimlar avtotransformatorning chulg‘amlari
bilan faqat magnit
orqali bog‘langan uchinchi chulg‘am mavjud bo‘lgandagina kelib chiqadi.
Avtotransformatorning uchinchi chulg‘ami (PK chulg‘ami) yuklamani ta’minlash, aktiv yoki
reaktiv quvvat manbalari (generatorlar va sinxron kompensatorlar) ni ulash, ayrim hollarda esa faqat
uchinchi garmonik toklarni kompensatsiyalash uchun qo‘llaniladi. PK chulg‘amining nominal quvvati
avtotransformatorning pasport ma’lumotlarida ko‘rsatiladi.
Avtotransformatorning yuqori va o‘rta kuchlanish chulg‘amlarining quvvatlari uning nominal
quvvatiga tengdir. Past kuchlanish cho‘lg‘amining quvvati esa, tipik quvvatga teng bo‘lib, u nominal
quvvatga nisbatan kichik. Shu sababli avtotransformatorni ishlatishda chulg‘amlarini o‘ta
yuklanishigi yo‘l qo‘yilmaslik uchun uning rejimlari tekshirilib turiladi.
Avtotransformatorning aynan shu quvvatdagi
transformatorlarga nisbatan
avzalligi
qo‘yidagilardir:
materiallar kam sarflanadi (mis, po‘lat, izolyasiya materiallari);
og‘irligi va o‘lchamlari kichik bo‘lganligi uchun transformatorlarga nisbatan katta nominal
quvvatli avtotransformatorlar yaratish
imkonini beradi;
yo‘qotishlar kam bo‘lib, FIK katta;
sovitish sharoitlari ancha yengil.
Avtotransformatorlarning kamchiliklari:
neytralini yerga mustahkam
ulash zarurati bir fazali
qisqa tutashuv tokining ortishiga olib keladi;
kuchlanishni rostlash
jarayoni murakkab;
C
B
BC
U
U
n
/
В
U
С
U
