24-mavzu. Avtotransformatorlarning tuzilishi va ish rejimlariniig xususiyatlari 1.
Avtotransformatorlarni ishlash prinsipi va vazifasi.
2.
Avtotransformatorlarni ulanish sxemasi va ularning parametrlari.
3.
Avtotransformatorlarni afzalliklari va qo‘llanish sohalari.
4.
Avtotransformatorni namunaviy kuvvati.
Keyingi o‘n yillar ichida davlatimizda va chet davlatlarda katta quvvatli
avtotransformatorlardan keng foydalanilmoqda. Bu ularning transformatorlarga qaraganda qator
afzalliklarga ega bo‘lishi bilan tushuntiriladi.
Bir fazali avtotransformator ikkita elektr bog‘langan chulg‘am OB va OS ga ega (8.6- rasm).
Chulg‘amning B va S qisqichlar orasida joylashgan qismi ketma-ket, S va 0 orasidagi qismi esa
umumiy chulg‘amlar deb yuritiladi.
Avtotransformator kuchlanishni pasaytirish rejimida
ishlaganda ketma-ket chulg‘amdan tok
I B o‘tib magnit oqim
hosil qiladi va bu oqim umumiy chulg‘amda
I 0 tokni vujudga
keltiradi. Ikkilamchi chulg‘amning yuklanish toki
I C ,
chulg‘amning galvanik (elektr) bog‘lanishi sababli o‘tuvchi
I B tok bilan shu chulg‘amlarning magnit bog‘lanishidan hosil
bo‘lgan
I 0 toklar yig‘indisiga teng:
I C = I B + I 0 ; bundan
I 0 = I C – I B. Avtotransformatorning nominal quvvati sifatida
o‘zaro avtotransformatorli bog‘lanishga ega bo‘lgan
tomonlardan birining nominal quvvati (o‘tuvchi quvvat)
qabul qilingan.
Avtotransformatorning
birlamchi
tomonidan
ikkilamchi tomoniga uzataladigan to‘la quvvat uning
o‘tuvchi quvvati deb yuritiladi.
Agar
avtotransformatorning
chulg‘amlari
qarshiligidagi yo‘qotishni hisobga olmasak, u holda
qo‘yidagini yozish mumkin:
(8.6)
Ifodaning o‘ng tomonini o‘zgartirib quydagi tenglikni hosil qilamiz.
.
(8.6)
Bunda
- birlamchi chulg‘amdan ikkilamchisiga magnit yo‘li bilan o‘tayotgan
transformator quvvati;
C B U I S
- transformatsiyasiz, galvanik bog‘lanish hisobiga birlamchi
chulg‘amdan ikkilamchi chulg‘amga o‘tayottan elektr quvvat.
Elektr quvvat umumiy chulg‘amni yuklamaydi, chunki
tok OC chulg‘amini chetlab, ketma-
ket chulg‘amdan chiqish joyi C ga o‘tadi.
.
C C B B I U I U S
B C B C B B C C B B B I U I U U I U U U I U S
Т B C B S I U U
)
(
B I 8.6- rasm. Bir fazali
avtotransformator
chulg‘amlarining sxemasi.
Nominal rejimdagi o‘tuvchi quvvat avtotransformatorning nominal quvvati
S = S nom bo‘ladi,
transformator quvvati esa - tipik quvvat deb yuritiladi:
T tip
