|
Kurs ishi mavzu: Burchaklar chizish va ularni teng bo’laklarga bo’lish. Abduraxmonova Zebo. Qo’qon – 2024 Mundarija
|
| bet | 5/9 | | Sana | 14.06.2024 | | Hajmi | 1,41 Mb. | | #263628 |
Bog'liq abduraxmonovaZeboBazadan o‘lcham qo‘yish – ish chizmalarida buyumning o‘lchamining bir qancha qator holatlarni hisobga olgan holda qo‘yiladi: buyumning geometrik shakli, uning konstruksiyasini xususiyatlari va bajaradigan vazifasi aniq tayyorlanishi va texnologiyasi, nazoratning qulayligi, buyumning yig‘ma birlikda ishlash sharoitini ta’minlash uchun u bilan bog‘langan yelementlari va sirtining o‘lchamini o‘zaro moslashtirish kerak. Aniq joydan o‘lcham qo‘yish bilan yerishilgan o‘zaro moslashuv baza deb qabul qilingan. Yig‘ma birlikda buyumning holatini muvofiqlashtiruvchi nuqta, chiziq yoki sirtlar baza deb ataladi. O‘lcham bazasini to‘rt xil ko‘rinishga ajratiladi: konstruktorlik, texnologik, o‘lchami va yig‘ma, ularni har biri o‘zini vazifasi bor.
Konstruktorlik baza deb yig‘ma birlikda buyumning muvofiqlashtirilgan xolatini aniqlovchi sirt, chiziq va nuqtalarga aytiladi. Loyihalashda bu bazaga nisbatda buyumning boshqa yelementlari yoki yig‘ma birlikni boshqa buyumlar mo‘ljallanadi. Hamma bir-biri bilan bog‘langan o‘lchamlar konstruktorlik bazada beriladi.
O‘lchamlarni konstruktorlik bazadan quyishi buyumning tayyorlash bilan bog‘langan.
Texnologik baza. Texnologik baza deb sirt, chiziq yoki nuqtaga aytiladi. Bunga nisbatandan buyum tayyorlanganda ishlov berilayotgan yuzaga nisbatdan mo‘ljallanadi. Ularni buyumga ishlov berishi ketma-ketligini hisobga olgan holda tanlanadi. Odatda ularga yerkin o‘lcham beriladi.
O‘lchanadigan baza. Tayyor buyumni o‘lchaganda o‘lcham xisobi boshlanadigan sirt, chiziq yoki nuqtaga aytiladi.
Yig‘ma baza. Birikmalar yig‘ilganda uning buyumlarini sirtlar, chiziqlar va nuqtalarga nisbatdan mo‘ljal qilinishiga aytiladi. Har bir baza ko‘rinishi uchta bosh yunalish bo‘yicha olinishi mumkin. Bu buyumni uzunligini kengili va balandligi
15-chizma
ayrim hollarda qiya yunalishni uzunligi odatda konstruktorlik va texnologik bazalarni bir-biriga to‘g‘ri kelishiga intiladi. Bu o‘lcham zanjirini hisoblashni va qo‘yimni hisoblashni yengillashtiradi. Lekin buyumni konstruktiv va texnologik talablarini hisobga olgan holda o‘lcham qo‘yishga hamma vaqt ham imkon bo‘lmaydi. Misol: teshikga konstruktiv talablarni hisobga olgan holda faskani o‘lcham (15-chizma, a), qo‘yish texnologiyasini talablari xisobga olgan holda o‘lcham qo‘yishga to‘g‘ri kelmaydi. (15-chizma, b). Birinchi holda konstruktiv mulohazalarni xisobga olgan holda faska kesilgandan keyingi konusning katta asosini diametri berilgan. Ikkinchi holda faskani cho‘nqirligini o‘lchami ya’ni sverloni qancha pastga tushishini aniqlovchi o‘lcham qo‘yilgan. Buyumda bitta yemas bir qancha baza bo‘lishi mumkin, shu bilan birga ulardan biri asosiy hisoblanadi. Qolganlari yordamchi bo‘ladi. Har bir yordamchi baza asosiy bazadan mo‘ljallangan bo‘ladi. Bazadan qo‘yiladigan o‘lchamlar iloji boricha asosan bitta tasvirda qo‘yiladi (xatoni bartaraf qilish uchun). O‘quv chizmada o‘lcham qo‘yilganda yig‘ma birlikda alohida buyumning holatini aniqlab bo‘lmaydi, shuning uchun odatda texnologik bazadan foydalaniladi. O‘lcham baza sifatida ko‘ndalang kesim, o‘yiq joy, qirra, tayanch joy va boshqa sirtlar, simmetrik o‘qi, markaziy va boshqa chiziqlar, nuqtalar ya’ni bulardan o‘lchamni ko‘rsatish va o‘lchash qulay. O‘lcham qo‘yish usuli o‘lchamni bazasini tanlashni aniqlaydi. Amaliyotda uchta o‘lcham qo‘yish usuli qo‘llaniladi: zanjir, koordinata va kombinatsiyalangan. (16-chizma)
|
| |
