2.2 Web 2.0/3.0 xizmatlariga asoslandan didaktik materiallar tayyorlash
metodikasi
O‘quv va didaktik materiallarni tayyorlash deganda, o‘qituvchi tomonid
an ularning tanlanishi va nazariy yoki amaliy mashg’ulotlar maqsadiga moslashtiril
ishi tushuniladi. Didaktik materiallardan ta'lim jarayonida ko‘chirish yo‘nalishlari -
o‘qishlar uchun mo‘ljallangan o‘quv materiallarini egallaganlik darajasini
birlashtirish, o‘quvchilarning mustaqil ravishdagi fanlarni o‘rganish uchun
imkoniyatlar yaratish. Didaktik materiallardan ta'lim jarayonida foydalanishning
asosiy maqsadlari – o'quvchilar tomonidan o'quv materiallarini egallaganlik
darajasini aniqlash, o'quvchilarning mustaqil ravishda fanlarni o'rganish uchun
imkoniyat yaratish. Zamonaviy axborot texnologiyalari (AT) didaktik materiallarni
yaratishda juda katta imkoniyatlar yaratmoqdaki, bunday imkoniyatlar
o'qituvchilar ixtiyorida avvallari bo'lmagan. ATlarning vosita va metodlari
qiziqarli, estetik jihatdan o'ziga tortuvchi, bilim olish uchun hizmat qiladigan,
muammoli materiallarni tayyorlash va shuning bilan birga o'quvchilarda o'qishga
bo'lgan qiziqishini orttirish imkonini yaratadi. Didaktik materialning xususiyatlari
maqsadlarga, talabalarning xususiyatlariga va o'qish sharoitlariga, shuningdek,
infratuzilmalar va texnologiyalarga kirish imkoniyatlariga qarab farq qilishi
mumkin. Masalan, matematika sohasi uchun o'quv materialini san'at tarixi kabi
tayyorlab bo'lmaydi. Ba'zi xususiyatlar qatorida didaktik material: U o'qituvchi
yordamida yoki yordamisiz foydalanishga moslashtirilishi mumkin. Uni alohida
yoki guruhda ishlatish mumkin. Bu ko'p qirrali. O'quv materiali turli xil sha-
roitlarda ishlab chiqilishi mumkin. Bu rag'batlantirishga qaratilgan. Sizning
18
dizayningiz ushbu masalaga qiziqish va qiziqishni uyg'otishi kerak. Bu ma'lumot
manbai. Ish ritmini o'rnating. Didaktik material o'quvchining kognitiv rivojlanishi,
qobiliyatlari, qiziqishlari va boshqa jihatlaridagi rivojlanish yoki taraqqiyot dara-
jasini belgilashi mumkin. talabaga o'z bilimlarini baholash, rejalashtirish va tashkil
qilish strategiyasini ishlab chiqish imkoniyatini beradi. o'z bilimlarini ko'rib chi-
qish yoki aks ettirishni taklif qiladi, sxemalarni o'zgartiradi. Bu kerak bo'lganda
mavjud bo'lishi kerak.
O'quv materialining vazifalari
Materiallar yo'naltirilgan guruhga
muvofiq tayyorlanadi va uning haqiqatan ham foydali bo'lishi muhimdir. O'quv
materialining asosiy funktsiyalari qatoriga quyidagilar kiradi:
Hisobot
Ular ulardan
foydalanadigan kishi uchun tegishli materiallarning konteynerlari. Ma'lumotni bi-
roz osonlikcha tushunish mumkinligi muhimdir.
Ular maqsadni amalga oshiradilar
O'quv materialini ishlab chiqish uchun boshlang'ich nuqta - bu bajarilishi kerak
bo'lgan sabab yoki maqsadni aniqlash.
Bu o'qitish va o'rganish o'rtasidagi qo'llanma
Bu
maqsad va qo'llab-quvvatlaydigan, mazmunli tuzilishga ega bo'lib, o'qitish va o'qit-
ish marshrutida doimiy yo'nalishni saqlashga imkon beradigan o'ta zarur ma'lu-
motlarni tanlaydi.
Talaba va o'qituvchi o'rtasidagi aloqani oshirish
O'quv materiali
o'quvchilarga dars paytida qatnashish va g'oyalarni shakllantirish uchun vositalarni
taqdim etishi mumkin.
Fikrlarni hislar bilan bog'lashga intiladi
O'quv materiali teginish,
ta'm, hid, eshitish yoki ko'rish kabi hissiy tajribalarni qamrab olishi mumkin, shu
bilan shaxsiy va mazmunli o'rganishga erishiladi.
O'quv materiallarining turlari
Did-
aktik materialni tayyorlash uslubiga qarab, u o'z tasnifida turlicha bo'lishi mumkin.
Bu, shuningdek, beriladigan foydalanish turiga, u egallagan maydonga, u bilan
bog'liq faoliyatga yoki kimga yo'naltirilganligiga bog'liq. O'quv materialining
ayrim turlariga quyidagilar kiradi:
Chop etilgan materiallar
Ular kitoblar, o'qish yoki
ma'lumotnomalar,
lug'atlar,
ensiklopediyalar,
ixtisoslashtirilgan
jurnallar,
qo'llanmalar, qo'llanmalar, maqolalar va boshqa ko'plab bosma manbalarni o'z
ichiga oladi.
Maydon yoki fazoviy materiallar
Ular odatda ma'lum joylarning bir
qismidir yoki ulardan foydalanish uchun chegaralangan maydonni talab qilishi
mumkin. Masalan, o'yinlar, laboratoriya materiallari, ulkan xaritalar, halqalar yoki
19
to'plar kabi sport buyumlari, modellar, gerbariylar va boshqalar.
Ish uchun materiallar
Ularning barchasi sinfda ish olib borish uchun ishlatiladigan va o'quv jarayonini
qo'llab-quvvatlaydiganlardir. Bularga ish daftarlari, indeks kartalari, ranglar, qalam
va boshqa kontekstga muvofiq so'raladigan manbalar kiradi. Masalan, maktabga-
cha tarbiya kabi o'qitishning asosiy darajalarida yozish ko'nikmalarini va shakllar
va til haqidagi bilimlarni rivojlantirish o'quvchilar rang berish, chizish, raqamlar
yoki shakllar yasashni va ularni aniqlashni o'rganishni, xuddi shu kabi Maktublar.
Ushbu qadamlarning barchasi bolada yozishni o'rganish va yozma tilni bilish va
uni ko'paytirish uchun zarurdir.
O'qituvchi uchun materiallar
Shuningdek, didaktik ma-
terial o'qituvchi ma'lumot olish yoki almashish va shu bilan ularning o'qitish ja-
rayonlarini takomillashtirish uchun foydalanadigan barcha manbalarni o'z ichiga
olishi mumkin. Kontekstga qarab, ushbu turdagi o'quv materiallari qonunlar, bibli-
ografiyalar, qo'llanmalar va boshqalar bo'lishi mumkin.
Elektron materiallar
Ular el-
ektron qurilmalar bilan bog'langan va shu tarzda uzatiladigan manbalardir. Unga
raqamli shakldagi ma'lumotlar, masalan, fayllar, hujjatlar, rasmlar, slaydlar, video-
lar, audiofilmlar, filmlar, hujjatli filmlar va boshqalar kiradi. Shunday qilib, ular
planshetlar, kompyuterlar, video nurlari, proektsiyalar, ovozli uskunalar, kalkulya-
torlar, printerlar va boshqalar kabi texnologiyalarni birlashtiradi.
O'quv materiallarin-
ing ahamiyati
Didaktik material o'quv jarayonlarida ishlatiladigan material bo'lgani
uchun, o'qitish va o'qitish o'rtasidagi munosabatlar haqiqatan ham o'z samarasini
berishi uchun juda muhimdir. Didaktik material sifatida xizmat qiladigan har bir
narsa o'qituvchi qo'llashni rejalashtirgan metodika uchun tegishli shart-sharoitlarni
yaratishga imkon beradi. Bu o'qituvchi o'z sinfida qo'yilgan maqsadlarga erishish
uchun tegishli muhitni yaratishda ma'lum darajada o'zlashtirishi mumkin bo'lgan
eng to'g'ri usuldir. Didaktik material o'quv jarayonini engillashtiradi, o'qituvchi va
talabalar o'rtasida aloqalarni o'rnatadi va taraqqiyotni his qilish uchun uyushgan
tarkibga ega tuzilishga imkon beradi. Shuning uchun u har qanday o'quv jarayoni
uchun muhim manbaga aylanadi.
20
XULOSA
Ushbu kurs ishini xulosalaydigan bo’lsak, intеrnеt birinchi navbatda tarmoq
mijozlariga o’zaro ma’lumotlar almashish, virtual muloqot qilish imkonini yaratib
bеruvchi "informatsion magistral" vazifasini o’taydi, ikkinchidan esa unda mavjud
bo’lgan ma’lumotlar bazasi majmuasi dunyo bilimlar omborini tashkil etadi.
Bundan tashqari intеrnеt bugungi kunda dunyo bozorini o’rganishda, markеting
ishlarini tashkil etishda zamonaviy biznеsning eng muhim vositalaridan biriga
aylanib bormoqda.
Globallashuv jarayonlari rivojlanishi bilan oliy ta'lim oldiga jahon
bozorining o'zgargan sharoitida samarali ishlay oladigan professional kadrlar
tayyorlash kabi yangi maqsadlar qo'yilmoqda. Zamonaviy oliy ta'lim bir qator
xususiyatlari bilan ajralib turadi va ta'lim mazmuni va mohiyatida ma'lum
o'zgarishlarni talab qiladi. O'zgarishlarni tezlatuvchi asosiy omil - bu tez sur'atlar
bilan o'sib borayotgan axborot oqimidir. O'zlashtirilgan bilimlar hajmining ortib
borishi o'qitish yuklamasining haddan tashqari ko'payishiga olib keladi. Bunday
o'zgarish tezligida bilim shunchalik tez yangilanadiki, talabalar universitetni tugat-
guniga qadar olgan bilimlari eskirishga ulguradi. Ko'pgina mutaxassislarning
fikricha, dunyoda yuz berayotgan jarayonlar bilan bog'liq holda, axborot
texnologiyalarining zamonaviy rivojlanish darajasini inobatga olgan holda, oliy
ma'lumotni tubdan o'zgartirish zarur. To'laqonli ta'lim asosida - o'qituvchilar va
talabalar hamda o'quvchilarning o'zaro aloqalari yotadi. Axborot texnologiyalari
aynan shu aloqani nihoyatda samarali qilishning vositasidir. Axborot texnologiya-
lari odamlarning bevosita aloqasini o`rnini bosmaydi - ular shunchaki muayyan
muammolarni hal qilish va shu bilan kontseptual g'oyalarga e'tiborni jamlash im-
koniyatini yaratadilar.
| 