Kutubxonashunoslik

xonalar tizimi faoliyatini yaxshilash va takomillashtirish, Milliy 
kutubxonada axborot resurslari fondini tashkil etish bilan imko- 
niyati cheklangan boshqa kitobxonlarga axborot-kutubxona xiz­
mati ko‘rsatish uchun qo‘shimcha shart-sharoitlarva imkoniyatlar 
yaratish talabi qo‘yildi. Boshqa kutubxonalarning barchasida 
imkoniyati cheklangan kitobxonlar uchun shart-sharoit yaratish, 
xizmat ko‘rsatish vazifasi belgilab berildi, shu munosabat bilan 
nogironlar aravachalarining chiqib-tushishlari uchun maxsus 
yo‘laklar, maxsus xonalar tashkil topdi.
0 ‘zbekiston Respublikasi markaziy imkoniyati cheklangan 
kitobxonlar kutubxonasi maxsus madaniy-ma’rifiy, ma’naviy, 
ilmiy-axborot, uslubiyot muassasasi bo‘lib, uning asosiy vazifasi 
imkoniyati cheklangan kitobxonlarga m o‘ljallangan kitob va 
boshqa matbuot nashrlarini to ‘plash, ularni saqlash; imkoniyati 
cheklangan kitobxonlar va ularning oila a’zolari, imkoniyati 
cheklangan kitobxonlar muassasalari xodimlariga kutubxona xiz­
mati ko‘rsatish va turli axborot ishlarini olib borish; L. Brayl alif- 
bosidagi va magnit tasmaga yozilgan ovozli kitoblarni saqlash 
bo‘yicha markaz va o‘zbek tilidagi oikashunoslikka oid bo'rtma 
nuqtali kitoblar bo‘yicha depozitariy vazifasini bajarish; respub- 
likadagi ko‘zi ojizlar kutubxonalariga uslubiy va amaliy yordam 
ko‘rsatish hamda tavsiyaviy bibliografik va kutubxonalararo abo- 
nement markazi vazifasini bajarish hisoblanadi.
3.25. Shaxsiy kutubxonalar
Ayrim kishilarning uylarida tashkil etilgan bo‘lib, ular o ‘zlari 
yashayotgan hududdagi aholiga ko‘ngilli ravishda xizmat ko‘rsatadi. 
Ularga shu hududda joylashgan davlat kutubxonalari uslubiy yordam 
ко rsatadi. Ko‘pgina shaxsiy kutubxonalar o‘z jamg‘armasini 
elektron katalogga o‘tkazish yoki javonlarga joylash xizmatlari 
uchun kutubxonalarga pul o‘tkazib, yordam so‘rashlari mumkin. 
Bu davlat kutubxonasi uchun pulli xizmat turiga kirib, shaxsning 
uyiga borib, tegishli yo‘nalishda yordam ko‘rsatiladi, maslahatlar 
beriladi. Ba zi yirik shaxsiy kutubxonasi borlar davlat kutubxo-
82
www.ziyouz.com kutubxonasi

nalariga, o ‘z jamg‘armalarini hadya qilishlari mumkin. Masalan, 
Abdulla Qodiriy nomidagi Toshkent davlat madaniyat instituti 
kutubxonasida ana shunday shaxsiy kutubxonalardan sovg‘a qilib 
berilgan kitoblar hisobiga «Kutubxonaning oltin fondi» tashkil 
etilgan. Institutning birinchi rektori, akademik, navoiyshunos 
olim Azizxon Po‘latovich Qayumov, marhum professor, folklor- 
shunos olim Malik Murodov, institutga ko‘p vaqt rektorlik qilgan 
Aziz Oppoqovich To‘rayev va institutning boshqa ko‘pgina sobiq 
ustozlari o ‘z shaxsiy kutubxonalarini sovg‘a qilishgan. Keyingi 
yillarda turli faol mahallalar o‘zlarining hududida mahalla ku­
tubxonalarini tashkil etishga harakat qilishmoqda. Masalan, 
Toshkent shahridagi «Konstitutsiya» mahallasida Davlat mukofoti 
laureati, 0 ‘zbekiston xalq shoiri Ramz Bobojonning tashabbusi 
bilan 400 dan ortiq sovg‘a qilingan adabiyotlar asosida mahalla 
kutubxonasi ish boshladi.
Aholi orasida ham yirik shaxsiy kutubxonasi bor shaxslar 
ko‘p, hatto ular kompyuterlashtirilgan tizimga o‘tishga harakat 
qilishayotir.
Shaxsiy kutubxonalarda fanning turli sohalari bo‘yicha nodir 
asarlar bo‘lishi mumkin. Ayniqsa, hozirgi kunda ko‘plab chet el- 
larga borib-kelish natijasida shaxsiy kutubxonalar yanada boyib 
bormoqda. Shaxsiy kutubxonalar ham huquqiy maqomga hamda 
o‘z muhriga ega bo‘lishi ayni muddao. Shaxsiy kutubxonalar 
muammosi qadimdan mavjud va bu masala hali ham dolzarb bo‘lib, 
o‘z yechimini laitmoqda.
Xorijliklar tashkil etgan kutubxonalarning faoliyati bu yo‘- 
nalishda ko‘pchiIikda qiziqish uyg‘otmoqda.U ixtisoslashgan 
qiroatxonalarda kitobxonlarga bevosita xizmat ko‘rsatish bilan 
ko‘p qirrali bibliografiya ishini ham olib boradi. Chunonchi, chet 
el yozuvchilari ijodi haqida yoki 0 ‘zbekiston yozuvchilarini chet 
ellarga tanishtirish uchun bibliografik ko‘rsatkichlar tayyorla- 
nadi. Uning jamg‘armasidan turli xil tillardagi kompakt disklar, 
CD-romlar, videokassetalar o‘rin olishi mumkin.
Kutubxona muntazam ravishda fanning turli sohalariga doir 
adabiyotlar bilan to‘ldirib boriladi. Uning fondida har xil tillardagi
83
www.ziyouz.com kutubxonasi

elektron ma’lumotlar CD-romlarda saqlanadi va Internet orqali 
ushbu m a’lumotlar uzatiladi. Masalan, Germaniyaning 0 ‘zbe- 
kistondagi elchixonasi tomonidan Toshkent, Samarqand shahar- 
larida tashkil etilgan Gyote instituti kutubxonasi ko‘plab kitob- 
xonlarni o‘ziga jalb qilib, ularning ehtiyojlarini qondirmoqda.

Download 11,3 Mb.