|
Labaratoriya ishi-1
|
| Sana | 20.10.2022 | | Hajmi | 206.32 Kb. | | #27604 |
Bog'liq 1-loyiha 1655556713, LAbaratoriya ishi, Funksional ketma-ketliklar va ularning yaqinlashuvchanligi, Тема Дидактика как тиория обучения, мажмуа-2022. манба-тарих, 8, So\'gi qo\'ng\'iroq , zamonaviy cam tizimining funksiyalari, Shamol energiya resurslari, Chapter-1, 4-мавзу, Topshiriq
ANDIJON MASHINASOZLIK INSTITUTI AVTOMOBILSOZLIK FAKULTETI AVTOMOBILSOZLIK VA TRAKTORSOZLIK YO’NALISHI K71-21-GURUH 2-BOSQICH TALABASI MAHAMADJONOV SAMANDARNING MATERIALSHUNOSLIK VA KONSTRUKSION MATERIALLAR TEXNALOGIYASI FANIDAN TAYYORLAGAN MUSTAQIL ISHI
LABARATORIYA ISHI-1
Mavzu: Metallar va ularning qotishmalarining kristallanish jarayoni
Ishdan maqsad. Qolipga qo‘yilgan metall yoki uning qotishmalarining sovib borishida kristallanish jarayonining borishini tuz eritmalarini kuzatish yordamida o‘rganish, shu asosda donalar o‘lchamini, tabiatini va zonalar hajmini boshqarish.
Metall va uning qotishmalari sharoit o‘zgarganida kichik erkin energiyali barqaror holatga o‘tishga intiladi va shunga ko‘ra ular gaz, suyuq va qattiq holda boladi.
Metallarning suyuq holatdan qattiq holatga o‘tish jarayonini kuzatdik va shuni ko‘rdikki, qolipdagi suyuq metall harorati ma’lum darajaga pasayganda unda mayda kristallanish markazlari hosil bo‘la boshlab, ulardan kristallar o‘sa boradi. Metallarning o‘ta sovish darajasi bilan «tug1 та», barqaror kristallanish markazlar soni va kristallarning o‘sish tezligi orasida ma’lum bog‘lanish bor ekan
Bunda ko‘rinadiki, hosil bo‘lgan har qaysi kristallanish
markazlaridan to‘g‘ri shaklli, turli tomonga yo‘nalgan kristallar
o‘sa bordi. Bu kristallarning sirtlari shunga bo‘lak kristallar bilan
to‘qnashganlarida ularning sirt qiyofalari buzildi.
Bu hosil bolgan kristallar majmuasiga kristalitlar yoki donlar deyilar, ekan
Kristallanishning borish tezligi metallning tozaligiga, suyuqlanish
haroratiga о’rtacha sovish darajasiga va hokazolarga bog'liq ekan. Tuz
eritrnalarining kristallanish jarayonini kuzatishimiz shuni ko‘rsatdiki,
ularda ham kristallanish metallardagi singari borar ekan. Shu
sababli laboratoriya ishida metallarning kristallanish jarayonini tuz
eritmalari misolida o‘rgandik.
Kuzatiladigan eritma, foydalaniladigan asboblar va mosla-
malar
Laboratoriya ishida kuzatiladigan eritmalar sifatida osh tuzi
(NaCf), qo‘rg‘oshin nitrati Pb(N03)2, ammoniy xlorid (.NH4C1),
sariq qon tuzi K4[Fe(CN)6], qizil qon tuzi КЗ \Fe(CN)6\ va
boshqalaming suvdagi eritmalaridan foydalandik. Ulami
tayyorlashda probirka, spirt lampasidan, eritma tomchisini biologik
mikroskop stolidagi oynaga tomizishda, tomizgichdan, tomchi
diametrini o‘lchashda chizg‘ichdan, kristallanishni kuzatish uchun
biologik mikroskopdan foydalandik.
Ishni bajarish tartibi
1.Probirkadagi eritmadan ozginasini tomizgichga olib, undan
bir tomchisini stol 9 ga o‘matilgan sirlanmagan toza oyna sirtiga
tomizdik.
2. Okulyar orqali tomchiga qarab, mikroskopni kuzatishga
rostladik.
3. Eritmaning vaqt birligida kristallanish jarayonining borishini
kuzatdik, ko‘rilayotgan manzarani 1-jadvalning tegishli grafasiga
tushirdik. Ma lumki, tomchi chekka qismining o‘zak qismiga
qaraganda tezroq sovishi sababli u yerda «tug‘ma» kristallanish
markazlari ko‘proq hosil bo‘ldi, bu markazlardan kristallanish
jarayoni metallardagi singari boshlanib, ikkinchi shunday
markazlardan o’sayotgan kristallar bilan to‘qnashgunlarigacha o‘sa
boradi
Qachonki, ular bir-biri bilan to‘qnashganlarida,
kristallanish qarshilik yo‘q tomonga qarab bordi. Shu tartibda
kristallanish eritma to‘la qotguncha davom etib, turli tomonga
yo‘nalgan teng o‘qli mayda donlardan tashkil topgan yupqa
qatlamli kristallar hosil bo‘ldi. Bu zona qalinligi eritma xiliga,
to'yinganlik darajasiga, tomchi o‘lchamiga va sovish tezligiga
bog‘liq ekan. Bu zonadan o‘zak tomon tomchining sovish tezligi
pasayishi sababli hosil boladigan «tug‘ma» markazlar kam
bo‘ldi. Buning oqibatida birinchi zonaga tik ravishda cho‘zilgan -
cho'zinchoq kristallar qatlami hosil bo‘ldi. Shuni qayd etish
lozimki, donlar o’lchami faqatgina hosil bolgan «tug’ma»
kristallanish markazlarga bog'liq bo‘lib qolmay, balki metallda
erimay qolgan oksidlar, nitridlar, sulfidlar va boshqa
qo‘shimchalar miqdoriga ham bog‘liq ekan,
Metallarda tuz eritmalardan farqli ravishda oz bolsa ham
begona qo‘shimchalar, erigan gazlar va boshqalar bo‘lishi quyma
xossasiga putur yetkazdi. Umumiy holda, birlik hajmdagi donlar
sonini quyidagicha ifodalandi:
|
| |
