|
Bajarilgan laboratoriya ishi bo’yicha hisobot tayyorlash
|
| bet | 3/13 | | Sana | 19.12.2023 | | Hajmi | 1,02 Mb. | | #123858 |
Bog'liq LAB. ko\'rsatma 2023 4. Bajarilgan laboratoriya ishi bo’yicha hisobot tayyorlash.
Ishning nomi va tartib raqami yoziladi.
Ishning maqsadi. Bunda bajarilgan laboratoriya ishida tajriba yo’li bilan aniqlanishi kerak bo’lgan fizik katalik ko’rsatiladi.
Ishchi formula. Bunda aniqlanishi kerak bo’lgan kattalikning hisoblab topilgan ishchi formulasi va formulaga kirgan kattaliklarning nomi, shuningdek topilishi kerak bo’lgan kattalikning o’lchov birligi SI sistemada ko’rsatiladi.
Jadval yoki grafik. Bunda jadvalga o’lchash natijalari va hisoblab topilgan kattaliklar, absolyut va nisbiy xatoliklarning qiymatlari yoziladi. Agar qo’llanma bo’yicha talab qilinsa, fizik kattaliklarning bog’liqlik grafigi chiziladi.
Xulosa. Xulosada tajribadan olingan natijaning mazmuni qisqacha bayon qilinadi.
ESLATMA. Ish yuzasidan tayyorlangan hisobotni alohida varaqqa yoki o’quv daftariga yozish mumkin.
L A B O R A T O R I YA I S H I № 1
Atvud mashinasida kinematika va dinamika qonunlarini o‘rganish
Kerakli asboblar: Atvud mashinasi, qo’shimcha yukchalar, sekundomer.
Talaba ishni bajarish mobaynida «tezlik», «tezlanish»,«massa», «kuch»,
«impuls» kabi fizik kattaliklarning ma’nosini, Nyutonning uchta qonunining mazmunini bilishi hamda bog‘langan yuklar tizimi harakatini ifodalovchi oddiy o‘lchashlarni bajarib, ushbu harakatlarni tavsiflashda kinematika va dinamika qonunlarini tadbiq eta olishi kerak.
Topshiriq
Atvud mashinasining tuzilishini va o‘lchash usulini o‘rganish
Yo‘l qonunini tekshirish
Nyutonning 2- qonunini tekshirish
O‘lchash natijalarining aniqligini tekshirish
Asosiy nazariy ma’lumotlar
Jismlarning yoki jism qismlarining bir-biriga nisbatan ko’chishiga mexanik harakat deyiladi. Jismlarning mexanik harakatini o’rganishda mutlaq (absolyut) qattiq jism va moddiy nuqta tushunchalaridan keng foydalaniladi. Ixtiyoriy ikki nuqtasi orasidagi masofa doimo o’zgarishsiz qoladigan jism mutlaq qattiq jism deyiladi. Moddiy nuqta deb esa o’lchamlari va shakli qaralayotgan masofaga nisbatan hisobga olinmasa ham bo’ladigan jismga aytiladi.
Jism ilgarilama harakat qilganda uning ikkita nuqtasini birlashtiruvchi to`g`ri chiziq o’z-o’ziga parallelligicha qoladi. Moddiy nuqtaning mexanik harakati davomida bosib o’tgan nuqtalarining geometrik o’rni harakat trayektoriyasi deyiladi. Harakat trayektoriyasining uzunligi bosib o’tilgan yo’lni beradi. Moddiy nuqtaning boshlang’ich va oxirgi vaziyatlarini tutashtiruvchi, yo’nalishga ega bo’lgan to`g`ri chiziq kesmasiga moddiy nuqtaning ko’chishi deyiladi. Ko’chish vektor kattalik, yo’l esa skalyar kattalikdir. Jismlarning tezligi vaqt davomida o’zgarib tursa, bunday harakat o’zgaruvchan harakat deyiladi. Bunda tezlanish a=(v-v0)/t ifoda orqali aniqlanadi. a tezlanish bilan harakatlanayotgan jismning t vaqtdan keyingi tezligi va bosib o’tgan yo’li tekis tezlanuvchan harakatda
S=vt+at2/2 tekis sekinlanuvchan harakatda esa S=vt-at2/2 ifodalar orqali topiladi.
Tekis tezlanuvchan harakatda tezlik vektorining yo’nalishi bilan tezlanish vektorining yo’nalishi bir xil, sekinlanuvchan harakatda esa qarama-qarshi bo’ladi.
To’g’ri chiziqli tekis tezlanuvchan harakatda koordinataning vaqt bo’yicha o’zgarishini ifodalovchi tenglamaga harakat tenglamasi deyiladi. X=x0+v0*t+at 2/2
Jism tezligining kattaligi va yo’nalishi bu jismga boshqa jismlarning ko’rsatadigan ta’siri natijasida o’zgaradi. Jism tezligining o’zgarishiga, ya’ni tezlanish olishiga yoki uning deformatsiyalanishiga sababchi bo’lgan ta’sirni tavsiflovchi kattalikka kuch deyiladi. Jismning olgan tezlanishi unga ta’sir etuvchi kuchga to’g’ri, jismning massasiga teskari proporsionaldir. Bu xulos Nyutonning 2-chi qonunini ifodalaydi. F=m*a a=F/m S=v0t-at2/2
Nyutonning ikkinchi qonuni faqat inersial sanoq sistemalari uchun
o’rinlidir. Ushbu qonunni jismning impulsi (P=m*v) orqali quyidagicha yozish
mumkin: d/dt(mv) yoki F=dp/dt
Bu Nyuton 2-chi qonunining umumiyroq ko’rinishdagi ifodasi bo’lib, quyidagicha ta`riflanadi: moddiy nuqta impulsining o’zgarish tezligi unga ta’sir etayotgan kuchga teng.
Agar jismga bir nechta kuch ta’sir qilayotgan bo’lsa, unda Nyutonning 2- chi qonunining matematik ifodasini quyidagi ko’rinishda yozish mumkin:
F1+F2+F3+….+ Fn=m*a
F- jismga ta’sir etayotgan hamma kuchlarning natijalovchisidir.U jismga qo’yilgan barcha kuchlarning vektor yig`indisiga teng.
|
| |
