|
Lasning maqsadlari va vazifalari. Hozirgi bosqichda Tikuv buyumlariishlab chiqarish uchun lasni ishlab chiqish
|
| bet | 1/5 | | Sana | 16.09.2024 | | Hajmi | 40,84 Kb. | | #271287 |
Bog'liq 3-maruza
3-MAVZU. KIYIM LOYIHALASHNI AVTOMATLASHTIRISH YO‘LLARI.
Reja:
LASning maqsadlari va vazifalari.
Hozirgi bosqichda Tikuv buyumlariishlab chiqarish uchun
LASni ishlab chiqish
LAS tarkibi LAS ni ta’minot turlari
LASNING MAQSADLARI VA VAZIFALARI
(Loyihalashning Avtomatlashtirilgan Sistemasi (LAS)
Turli sohalardagi ilmiy-texnikaviy taraqqiyot tobora murakkab texnik vositalar yaratilishini ta’minlovchi loyihalash ishlanmalarining darajasi bilan belgilanadi.
Loyihalash nafaqat loyihalash hujjatlarini ishlab chiqish, balki strukturani qurish uchun mantiqiy asosni yaratadigan butun jarayon sifatida ko‘rib chiqilishi kerak.
Sanoat mahsulotlarini loyihalashda eng istiqbolli usullar sifatni yaxshilashga va loyihani ishlab chiqish vaqtini qisqartirishga yordam beradigan zamonaviy texnik vositalardan foydalanishga asoslangan. Loyihalashni avtomatlashtirish alohida avtomatlashtirishdan boshlab muhandislik hisoblashlari integratsiyalashgan loyihalash avtomatlashtirishiga o‘tib, ushbu maqsadlar uchun avtomatlashtirilgan loyihalash (LAS) sistemalarini yaratishda ayniqsa samarali bo‘ladi [1].
LASning yaratilishi loyihalashdagi yangi ilmiy-texnik yo‘nalishni tavsiflaydi va loyihalovchining ijodiy intellektual faoliyatida kompyuter texnologiyalaridan foydalanishning yuqori darajasini belgilaydi. Loyihalashni avtomatlashtirish sistemalarining rivojlanishi matematik modellashtirishning yangi nazariyalari va usullarini takomillashtirish va yaratishni talab qiladi, shu bilan muhandislik loyihalashi jarayonining nazariy darajasini oshiradi.
LAS- bu loyihalash tashkilotining bo‘linmalari bilan o‘zaro aloqada bo‘lgan va avtomatlashtirilgan loyihalashni amalga oshiradigan loyihalashni avtomatlashtirish vositalarining to‘plamidan iborat tashkiliy-texnik sistema.
Ob’ektlarni loyihalashning o‘ziga xos xususiyatlariga qaramay, ko‘plab sohalar uchun LAS nazariyasining asosiy printsiplari keng tarqalgan, masalan, konstruksiya prinsipi, tipik vazifalar va dasturlarni shakllantirish, muhandis va kompyuter o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarni tashkil etish, matematik modellarni olishga bo‘lgan yondashuvlar va boshqalar.
LASning ishlashi inson va kompyuterning o‘zaro ta’siriga asoslangan yangi progressiv loyihalash texnologiyasini belgilaydi. Sistemadagi bosqichlar yoki loyihalash jarayonlarining ketma-ketligi ob’ektni loyihalash yo‘nalishi deb nomlanadi.
Loyihalash jarayoni- bu loyihalash bosqichining bir qismi bo‘lib, uning bajarilishi loyihalash echimini olish bilan yakunlanadi (masalan, mahsulot chizmasini olish, tipovoy konstruksiyani tanlash, parametrlarni hisoblash va boshqalar). Loyihalash jarayonining bir qismi bo ‘lgan loyihalash jarayonining kichik qismlariga loyiha operatsiyalari deyiladi. Insonning ishtirok etish darajasiga va kompyuterlardan foydalanish darajasiga qarab bir nechta loyihalash usullari ajralib turadi.
Avtomatik rejimi, loyihalash marshruti kompyuterda rasmiy algoritmlar yordamida, echim jarayonida inson aralashuvisiz amalga oshirilganda amalga oshiriladi. Avtomatlashtirilgan loyihalash marshrutlash jarayonlarining bir qismi shaxs tomonidan amalga oshiriladigan jarayonni, qisman esa kompyuter yordamida amalga oshirilishini anglatadi. Ushbu rejim loyihalashni avtomatlashtirishning past darajasini tavsiflaydi.
Dialogli (interfaol) rejim yanada rivojlangan rejim bo‘lib, unda barcha jarayonlar kompyuter yordamida amalga oshiriladi va odamlarning ishtiroki loyihalash jarayonlari yoki operatsiyalarining natijalarini tezkor baholashda, takliflarni tanlashda va loyihalash jarayonini sozlashda namoyon bo‘ladi. Agar muloqotning tashabbuskori shaxs bo‘lsa, u (dialog) faol deb ataladi. Agar dastur ko‘rsatmalariga muvofiq hisoblashda uzilishlar ro‘y bersa, u holda dialog passiv deb ataladi.
Ko‘pgina hollarda, LAS foydalanuvchisi dialog rejimida faqat dastlabki marshrut ma’lumotlarini kiritadi va tahrir qiladi va protseduralarning to‘g‘ridanto‘g‘ri bajarilishi kompyuterning avtomatik rejimida amalga oshiriladi.
LAS atamasi 70-yillarning boshlarida paydo bo‘lgan. GOST 22487-77-da LAS inson va kompyuterning o‘zaro ta’siri natijasida amalga oshiriladigan loyihalash deb belgilangan. Bu erda loyihalash deganda, mavjud sharoitlarda mavjud bo‘lmagan uskunani yaratish uchun zarur bo‘lgan tavsifni yig‘ish jarayoni tushuniladi. CAD qisqartmasi (CAD sistemai) an’anaviy ravishda inglizcha CAD qisqartmasidan olingan. U turli xil dasturiy sistemalarga mos keladi: CAD
(ComputerAidedDrawing))-kompyuter yordamida chizilgan; (ComputerAidedDrafting)- kompyuter yordamida chizma chizish; (ComputerAidedDesign)- kompyuter yordamida loyihalash. LAS dasturiy ta’minoti bozorda birinchi marta paydo bo‘lganida (80-yillarning boshlarida), bu haqiqatan ham chizish uchun doskalar, qalamlar va boshqa chizish asboblari uchun oddiy almashtirish sifatida qabul qilingan. Dasturiy ta’minot doimiy ravishda rivojlanib borgan sari LAS qisqartmasi yangi ma’noga ega. Bugungi kunda mavjud bo‘lgan kuchli dasturiy ta’minot nafaqat rasmlarni bajarish, balki loyihani bajarish uchun barcha ishlarni bajarish imkonini beradi. G‘arbda CADD ning kamayishini ko‘rish mumkin, ya’ni. - kompyuter yordamida chizish va loyixalash. Muhandislik grafikasi va LAS sistemalarining asosi bo‘lgan geometriyaning rivojlanish tarixiga nazar tashlasak, loyihalash sistemalarining asosini tashkil etuvchi matematik usullarni tushunishga yordam beradigan to‘rt bosqich mavjud.
Evklid: geometriya, aksiomatik usul, kompas va o‘lchagich yordamida konstruksiya.
Rene Dekart, Per Fermat: Analitik geometriya - Geometriyada algebraik usullar.
Gaspard Monge (Poncelet, Paskal): tavsiflovchi geometriya - proeksion geometriya, koordinatsiz usul.
Hisoblash geometriyasi (20-asrning 40-yillari): aksonometrik proeksiyani qurish hisoblash geometriyasining boshlanishi deb hisoblanishi mumkin.
Zamonaviy kompyuter grafikasi va uning vakili sifatida LAS ob’ektning analitik modeli displeyida hisoblash geometriyasi va grafik displey sintezidir. Grafik interfeysdan foydalanuvchi ob’ektga yo‘naltirilgan analitik modelning xususiyatlarini yaratadi va boshqaradi. LAS- bu yangi loyihalash muhiti. Agar siz yangi narsa yoki maishiy texnika olsangiz, dastlab ular siz uchun g‘alati va tushunarsiz bo‘lib ko‘rinadi. Oddiy telefon bilan solishtirganda dastlab tushunarsiz bo‘lib ko‘rinadigan uyali telefon misol. Biror narsa yoki qurilma tushunarli bo‘lishi uchun siz unga biriktirilgan ko‘rsatmalarni o‘qib chiqishingiz yoki kimdirdan maqsad va foydalanish qoidalarini tushuntirishni so‘rab, keyin yangi qurilma bilan ishlash bo‘yicha amaliy ko‘nikmalarga ega bo‘lishingiz kerak. Inson tomonidan yaratilgan yangi ob’ektlar katta qiyinchilik bilan qabul qilinganida, ko‘plab misollar keltirish mumkin. Darhaqiqat, mashina dastlab otsiz arava sifatida qabul qilingan; radio simsiz telegraf sifatida; dastlab shaxsiy kompyuter faqat dasturlash uchun kerak deb ishonishgan [2].
"Loyihalashning avtomatlashtirilgan sistemasi" - qisqartmasi birinchi bo‘lib ushbu ilmiy sohaning asoschisi Ayven Sazerlend (Massachuset texnologiya instituti) tomonidan ishlatilgan. LAS loyiha faoliyati bilan bog‘liq bo‘lgan barcha muammolarni qamrab oladi (grafik, analitik, iqtisodiy, ergonomik, estetik ...). SHubhasiz, shiddatli raqobat sharoitida har qanday korxona jamoasi g‘oyadan ishlab chiqarishda yangi mahsulotlarni ishga tushirishga, ishlab chiqarish jarayonlarini optimallashtirishga, mahsulotlarning iste’molchi sifatiga (ishonchlilik, xavfsizlik, estetika) va nihoyat ularni amalga oshirishga vaqtni qisqartirishdan manfaatdor. Birinchi bosqich - g‘oyadan ishlab chiqarish boshlanishigacha eng mashaqqatli ishdir, chunki bu erda g‘oyani hamma uchun ma’lumotning ochiq shakliga aylantirishdan tashqari, ishonchlilik va xavfsizlikni ta’minlash kerak. Faqat LASdan foydalanish ushbu bosqichning davomiyligini sezilarli darajada kamaytiradi, chunki LASning imkoniyatlari quyidagilardan iborat:
chizmalarni tezroq bajarish. LASdan foydalanib chizilganlar kulmandan foydalanib chizilgan loyilarga nisbatan ishlashdan o‘rtacha uch baravar tezroq bajarishi mumkin. Bunday ish, umuman, loyihalash jarayonini tezlashtiradi, mahsulot ishlab chiqarishni qisqa muddatda yakunlash va bozor sharoitlariga tezroq javob berishga imkon beradi;
chizmalarning aniqligini oshirish. An'anaviy chizilgan rasmning sifati konstruktorning mahoratiga to'liq bog'liq, printerlar insonning individual qobiliyatlaridan qat'iy nazar yuqori sifatli chiziqlar va matnlarni chizishadi.
Dastur yordamida tuzilgan chizilgan rasmda har qanday nuqtaning joylashuvi aniq belgilanadi va chizilgan elementlarni batafsilroq ko‘rish uchun ushbu chizmaning istalgan qismini kattalashtirishga imkon beradigan vosita mavjud.
Bundan tashqari, LAS loyihalashning qo‘lda chizish bilan mavjud bo‘lmagan boshqa ko‘plab maxsus vositalarni taqdim etadi;
chizmalar sifatini yaxshilash. Oddiy chizilgan rasmning sifati loyihalovchining mahoratiga to‘liq bog‘liq, printerlar insonning individual qobiliyatlaridan qat’iy nazar yuqori sifatli chiziqlar va matnlarni chizishadi. Bunga qo‘shimcha ravishda, qo‘lda chizilgan rasmlarning aksariyati chiziqning tez-tez o‘chirilishi tufayli qiyshaygan ko‘rinishga ega. Har qanday LASning dasturiy vositalari ortiqcha chiziqlarni yakuniy chizish uchun hech qanday oqibatlarsiz tezda yo‘q qilishga imkon beradi;
chizmadan qaytadan foydalanish imkoniyati. Butun rasmning yoki uning qismining tasvirini qurish keyingi ish uchun saqlanishi mumkin. Odatda, chizma bir xil shaklga ega tarkibiy qismlarni o‘z ichiga olganda foydalidir. Saqlangan rasm keyingi loyihalash uchun ishlatilishi mumkin;
loyihalash jarayonida hisoblashlar va tahlillarni tezlashtirish. Hozirgi kunda deyarli barcha loyihalash hisoblarini bajarishga imkon beruvchi dasturiy ta’minotning xilma-xilligi mavjud;
yuqori darajali loyihalash. Kompyuterning kuchli modellashtirish vositalari (masalan, cheklangan elementlar usuli) sizga tezda o‘zgarishi va optimallashtirilishi mumkin bo‘lgan nostandart geometrik modellarni loyihalashga imkon beradi, bu esa ko‘p vaqt xarajatlari tufayli ilgari erishib bo‘lmaydigan darajaga tushirishga imkon beradi;
takomillashtirishga sarflanadigan xarajatlarni qisqartirish. LASga kiritilgan simulyasiya va tahlil vositalari vaqtni sezilarli darajada kamaytiradi va loyihalash jarayonining qimmat bosqichlari bo‘lgan prototiplarni tadqiq qilish va takomillashtirish vositalari;
loyihalashni boshqa faoliyat bilan birlashtirish: yuqori sifatli aloqa vositalariga ega bo‘lgan integral kompyuter tarmog‘i LASni boshqalar bilan yanada yaqinroq ishlashini ta’minlaydi muhandislik birliklari. Loyihaluvchi chizmachilik va hujjatlarni
rasmiylashtirish qoidalarini (GOST ESKD) puxta bilishi, ishlash uchun zarur bo‘lgan dasturiy ta’minotni yaxshi bilishi va o‘zining avtomatlashtirilgan ish joyining (AIJ) tarkibi va imkoniyatlari to‘g‘risida tasavvurga ega bo‘lishi kerak.
Amaliy dasturlarining paydo bo‘lishi bilan ushbu yondashuv turli xil dasturlarga o‘tkazildi. Masalan, matn muharriri dasturi bo‘lgan kompyuter "elektron yozuv mashinasi", tasvirlarni yaratish uchun dastur "rasm chizish mashinasi", LAS dasturi bilan jihozlangan kompyuter - "elektron chizmachi" yoki "elektron kulman" deb nomlandi. CAD sistemalarining rivojlanishi birinchi navbatda aerokosmik sanoat, avtomobilsozlik va harbiy sanoat ehtiyojlar bilan aniqlandi. CAD sistemalarining asosiy yutuqlari kompyuter grafikasi, geometrik modellashtirish va kompyuter texnikasining rivojlanishi bilan bog‘liq. CAD sistemalari tarixi atigi 50 yil ega ekanligini yodda tutish, va uning rivojlanishi bevosita kompyuter rivojlantirishda erishilgan yutuqlar bilan bog‘liq.
Nisbatan yangi vosita sifatida birinchi bosqichda LAS "an’anaviy loyihalash" dagi boshqa vositalar singari - chizishda ishlatilgan. Bu nafaqat LASga bo‘lgan umumiy munosabatni, balki LAS bilan ishlay boshlaganlarning munosabatini ham aks ettiradi. Talaba LASni o‘zlarining bilimlari bilan taqqoslaydi, ko‘pincha "raqamli bo‘lmagan" LASdasturiy ta’minoti dinamik rivojlanmoqda.Haqiqatan ham LAS dasturlarini ishlab chiqaruvchi har bir kompaniya deyarli har yili yangi turdagi uskunalarni o‘zgartiradi va hisoblash geometriyasida erishilgan yutuqlarni hisobga olgan holda yangi versiyalarini chiqaradi. grafika bu analitik va kombinator geometriya, chiziqli algebra kabi fundamental fanlarda olingan ilmiy bilimlarning sintezidir. va hisoblash matematikasi, geometrik optika, informatika va axborot texnologiyalari. Hozir LAS ko‘pincha loyihalash muhiti sifatida qabul qilinadi va loyihalash sohasi sifatida LASning bu jihati, ehtimol XXI asrning boshlarida axborot texnologiyalarining multimediya kabi xususiyatlari va yo‘nalishlari paydo bo‘lganida LAS tushunchamiz uchun juda xarakterlidir (alohida ma’lumotlar formatlarini birlashtirgan holda) va raqamli aloqa. LAS kompyuter texnologiyalari sohasida, ya’ni dasturlash va matematik modellashtirish maxsus bilim va ko‘nikmalarni talab qilmaydigan tarzda yaratilgan. LASning boshqa har qanday dasturiy ta’minot singari yagona talabi: foydalanuvchi mutaxassis bo‘lishi yoki muayyan fan sohasini o‘rganishni istashi kerak. LAS rivojlanishining yana bir asosiy tendensiyasi: uch o‘lchovli - 3D modellashtirish va vizualizatsiya.
|
| |
