Sotish va ta’minot bozoridan kelib tushadigan ma’lumotlar
asosida
ishlab chiqarish, moddiy ta’minot va tayyor mahsulotlarni
sotishning kompleks rejasi tuziladi, bu reja asosida buyurtmalarning
bajarilishi bilan bogliq faoliyat tashkil etiladi. Tekshirish natijalari
asosida ishlab chiqarish buyurtm alarini bajarish grafigidan
chetlanishlarni yo‘qotishga qaratilgan boshqaruv qarorlari ishlab
chiqiladi. Shunday qilib moddiy oqimlarni
boshqarish tizimida
ma’lumolning aylanishi amalga oshiriladi va teskari aloqa bilan
boshqarishning berk konturi shakllanadi. 3.2-rasmda moddiy
oqimlarni boshqarishning sxema ko‘rinishi berilgan.
Resurslar haqida
ma’Iumot
Iste’mo) talabi
haqida m a’Iumot
Boshqaruv organi
*------------------
i
Rejalar,
i
Buyurtmalarning
qarorlar,
bajarilishi
to ‘g‘rilab
haqida
turuvchi
m a’Iumot
ta’sirlar
Xomashyo
.....
- ......... \
s
.......... .
1
Tayyor mahsulot
f
Л
r
Sotish
bozori
Ta’minot
bozori
Boshqaruv
obyekti
3.2-rasm. Moddiy oqimlarni boshqarish tizimi.
Korxonada moddiy oqimlarni boshqarish quyidagi funksiya-
laming bajarilishini nazarda tutadi:
• logistik jarayon qatnashchilarining harakatlarini bir-biriga
moslashtirish;
• ishlab chiqarishda
moddiy oqimlarni tashkil etish;
• moddiy oqimlarni rejalashtirish;
• ichki ishlab chiqaruvchi tizim doirasida tovar harakati
jarayoni ustidan nazorat qilish;
• ishlarning olib borilishini boshqarish.
37
Harakatlarni bir-biriga moslashtirish — bu moddiy oqimlarni
boshqarish maqsadlarini shakllantirish va alohida bo‘linmalarga
yetkazish, aytib o'tilgan maqsadlami korxonaning global maqsad-
lari bilan moslashtirish va shu asosda
logistik zanjiming hamma
bo‘g‘inlarining samarali ishlashini ta ’minlash.
Tashkillashtirish moddiy oqimlarni shakllantirishni va
tovar
harakati qatnashchilari orasida aloqalarni o ‘rnatishni hamda
korxonada moddiy oqimlarni boshqarish tizimini tashkil etishni
nazarda tutadi.
Rejalashtirish quyidagi funksiyalarning bajarilishim o ‘z ichiga
oladi: ilmiy-texnik va iqtisodiy bashorat;
amalga oshiriladigan
faoliyatlar dasturini ishlab chiqarish va rejalami detallashtirish.
Bashorat qilish rejalarini ishlab chiqish amalga oshiriladigan
faoliyatlar dasturini tuzishdan oldin amalga oshiriladi. U ichki
ishlab chiqaruvchi tizimning kelajakdagi tendensiya (yoiialish)
larini baholash vazifasini bajaradi.
Ko‘zlangan maqsadlarga qarab moddiy oqimlarni boshqarishda
bashoratlar quyidagi guruhlarga ajratilishi mumkin:
1.
Texnik rivojlanishni bashorat qilish — buning maqsadi boMib
yangi turdagi mahsulotlarni ishlab chiqarish yo‘llarini
qidirish va
ishlab chiqarish texnologiyasini o'zgartirish sohasini hamda yangi
turdagi xom-ashyoning vujudga kelishini bashorat qilish hisob
lanadi.
2.
Mahsulotga bo ‘Igan talabni bashorat qilish — bu ishlab
chiqarilayotgan mahsulotni yangi turdagiga almashtirish yoki ishlab
chiqarilish hajmini kamaytirish, ishlab chiqarish diversifikatsiya-
sining chuqurlashish tendensiyalarini
aniqlash maqsadida amalga
oshiriladi.
3.
Moddiy resurslar bashorati — bu m ateriallarga b o ‘lgan
ehtiyojni korxonaning tovar siyosati o ‘zgarishi mumkinligini
hisobga olgan holda aniqlash maqsadida amalga oshiriladi.
4.
Xomashyoga qo yilgan narxlar о ‘zgarishini bashorat qilish —
bu narxlar o‘sib ketishi mumkin bo‘lgan materiallar zaxirasini
tashkil etish maqsadida qoMlaniladi.
Ishlab chiqarish logistikasining m aqsadlarini korxonaning
alohida bo‘linmalari faoliyatining natijalari bilan bogMiqligi moddiy
38
oqimlarni boshqarish dasturi doirasida ma’lum ishlarni vaqt bo‘ylab
rejalashtirish (ishlar bajarilishining kalendar grafigini aniqlash) va
logistik vazifalami bajarishda qatnashuvchi funksional bo‘linmalari
orasida resurslarni taqsimlash yo‘li bilan amalga oshiriladi.
Nazorat qilish moddiy oqimlarni boshqarishning funksiyasi
sifatida korxonaning tashkiliy strukturasini aniqlaydigan kanallar
orqaii amalga oshiriladi va u belgilangan parametrlar bo‘ylab tovar
harakati jarayonining o'tishini uzluksiz kuzatishdan iborat. Buning
uchun moddiy oqimlarning holati haqida m a’lumotlarni yig'ish
va qayta ishlash amalga oshiriladi, ishlab chiqarish buyurtmalarini
bajarish bo'yicha rejadagi vazifalardan chetlanishlar aniqianadi va
tahlil qilinadi, olib borilgan ishlarning qo‘yilgan
maqsadga moslik
darajasi haqida xulosalar chiqariladi. Aniqlangan kamchiliklarni
yo'qotish boshqarish y o li bilan amalga oshiriladi.
Boshqarish o ‘zining ichiga quyidagi amallarni oladi: ishlab
chiqarish buyurtmalarini ng bajarilishi bo'yicha ish grafigining
buzilishi va bu keltirib chiqargan sabablarning tahlili; chetlanish-
larni yo'qotish bo'yicha dastur ishlab
chiqish va uni amalga
oshirish bo'yicha chora-tadbirlar.
Aytib o'tilgan amallar bir vaqtda amalga oshiriladi va birgalikda
moddiy oqimlarni boshqarish mexanizmini tashkil etadi.
