Xalqaro transport koridorlari

Hozirgi vaqtda 0 ‘zbekiston Respublikasi tashqi savdo yuklarini 
tashish, quyidagi asosiy tran sp o rt korid o rlari orqali am alga 
oshiriladi.
1 -k o rid o r — (Q o zo g ‘isto n va R ossiyadan tra n z it bilan ) 
Boltiqbo'yi m am lakatlarining portlari Klaypeda (Litva), Riga, 
Liepaya, Ventspiis (Latviya), Tallin (Estoniya) yo'nalishida;
2-koridor — Yevropa Ittifoqi mamlakatlari tom on, Belarus va 
Ukraina orqali (Qozog‘iston va Rossiyadan tranzit bilan) Chop 
(U kraina) va Brest (Belarus)ga;
3-koridor — (Qozog'iston va Rossiyadan tranzit bilan) Qora 
dengizga chiquvchi Ukrainaning Ilyichevsk porti tom on;
4-koridor - (Turkmaniston, Qozog‘iston va Ozarbayjon orqali 
tranzit bilan) TRASEKA koridori nom i bilan m ashhur Qora 
dengizga chiquvchi Transkavkaz koridori yo‘nalishida;
5-koridor - (Turkmaniston orqali tranzit bilan) Fors ko‘rfaziga 
chiquvchi Eronning Bandar-Abbos porti yo‘nalishida;
6-koridor — sharqiy yo‘nalishda qozoq-xitoy chegara yo'li 
orqali (D o ‘stlik/Alalshankou) Xitoyning sharqiy portlari, shuning­
dek, Naxodka, Vladivostok va b. Uzoq Sharq portlari tom on;
7-koridor — (Qirg‘iziston orqali tranzit bilan) Sariq dengiz, 
Sharqiy Xitoy va Janubiy Xitoy dengizlariga chiquvchi Xitoy 
portiari tom on;
8-koridor — Afg‘on m uammosining muvofiqlashtirilishi m uno- 
sabati bilan Afg'onistondan tranzit orqali Eron va Pokistondagi 
B andar-A bbos, C haxbaxar (E IR ), G vadar va K arachi (P1R) 
portlariga janubiy muqobil transport koridorlarining ishlab chiqish 
istiqbollari yaratilyapti.
1996-yil 12-mayda 0 ‘zbekistonnning faol qatnashuvi bilan 
uzunligi 320 km ni tashkil etgan Tedjen — Seraxs — M ashhad 
tem ir yo‘l m agistralining y o ‘lga q o ‘vilishi, xalqaro tran sp o rt 
koridoriarini rivojlantirishda m uhim yutuq bo'ldi va bu Markaziy 
Osiyo davlatlarining Eron va Turkiya hududlari bo‘ylab, jahon 
bozorlariga chiqishlari uchun yangi transosiyo koridorini ochdi. 
Shu yilning o ‘zida Seraxsda 0 ‘zbekiston, Ozarbayjon, Gruziya 
va T urkm aniston rahbarlari «Temir yo‘l transporti faoliyatini 
m uvofiqlashtirish t o ‘g‘risida» S h artn o m a va «Q atnashuvchi
107

mamlakatlar o ‘rtasidagi yuk tashib o ‘tishni muvofiqlashtirish sohasi 
bo‘yicha» Bitim imzoladilar.
2005-yilriing may oyida Eron hududida M ashhad — Bandar
- Abbos y o ‘nalishidagi (T ehronni aylanib o ‘tganda) Bafk -
Meshxed tem ir yo‘li qurilishining tugashi bilan portgacha bo‘lgan 
masofa 800 km dan ortiqqa qisqardi.
1998-yil sentyabr oyida B okuda O zarbayjon, G ruziya va 
0 ‘zbekiston tashabbusi, shuningdek, Yevropa ittifoqining qo‘llab- 
quw atlashi bilan «TRASEKA — Tarixiy Buyuk Ipak Yo‘lining 
tiklanishi nom li «Xalqaro konferensiya b o ‘lib o ‘tdi. 12 davlat 
rahbarlari, jum ladan, 0 ‘zbekiston tom onidan «Yevropa — Kavkaz
— Y evropa xalqaro korid o rin in g rivojlanishiga d o ir xalqaro 
transport b o ‘yicha asosiy ko ‘ptom onlam a Bitim», shuningdek, 
m azkur Bitimga xalqaro tem ir yo‘l transporti, xalqaro avtomobil 
transporti, xalqaro savdo kemalari qatnovi, bojxona qoidalari va 
hujjatlarga ishlov berish masalalari b o ‘yicha Texnik llovalaming 
imzolanishi Konferensiyaning asosiy natijasi bo‘ldi.
«Yevropa — Kavkaz — Osiyo» (TRASEKA) transport koridori 
Markaziy Osiyo respublikalariga, Yevropadan Qora dengiz bo‘ylab 
Kavkaz va Kaspiy dengizi orqah o ‘tadigan quruqlik va dengiz 
yo‘nalishlari tarmogVi sifatida ahamiyatlidir. TRASEKA yo‘na- 
lishini, Yevropa va Osiyo o ‘rtasidagi savdo munosabatlarini rivoj­
lantirish nuqtayi nazaridan tahlil qilar ekanmiz, m azkur koridor 
bo'ylab Yevropaga yuk tashish nihoyatda qulay ekanligiga amin 
bo'lam iz. Asosiy transokean yo ‘nalishi b o ‘ylab Y okogam adan 
harbiy Yevropa portlari (Rotterdam , Gamburg, Antverpen va b.) 
gacha b o ‘lgan masofa «TRASEKA» yo‘nalishiga qaraganda ikki 
barobar uzunroqdir.
2003-yil 18-iyunda Tehron shahrida 0 ‘zbekiston Respublikasi, 
Afg‘oniston Islom Respublikasi va Eron Islom Respublikasi davlat 
rahbarlari o ‘rtasida respublikaning tashqi savdo yuklarini Eron 
portlariga tashish masofasini 1500 km ga qisqartirishga imkon 
b eruvchi «X alqaro tran safg ‘on tra n sp o rt k o rid o rin i yaratish 
to ‘g‘risida» Bitim imzolandi.
2011-yilning mart oyida «Pokiston va O'zbekiston o ‘rtasida 
tovarlarni tashish va tranzit sohasidagi ham korlik to ‘g‘risida»
108

Bitimning kuchga kirishi va Afg‘onistondagi vaziyatning muvofiq- 
lashtirilishi holatida o ‘zbek yuklarining tranziti uchun Afg‘oniston 
hududidan foydalanishning yangi istiqbollari ochilmoqda.
0 ‘zbekistonda m am lakatning tran zit salohiyatini oshirish 
maqsadida magistral tem ir yo‘l kommunikatsiyalarining shakllan- 
tirilishiga katta e’tibor qaratilyapti, buning tasdiqi sifatida 2001- 
yilda uzunligi 341 km b o ‘lgan «Navoi — U chquduq - Sulton 
Uvaystog4» ham da 2007-yilda uzunligi 220 km ni tashkil etgan 
«Toshguzar - Boysun - Q um qo‘rg‘on» tem ir yo£li qurilishining 
nihoyasiga yetganini keltirishimiz mumkin.
2010-yilning noyabrida Afg‘onistonda uzunligi 75 km ni tashkil 
etgan Xayraton — M ozori-Sharif dastlabki tem ir yo‘lining qurilishi 
va foydalanishga topshirilishi butun Markaziy Osiyo mintaqasi 
uchun katta aham iyat kasb etdi. M azkur loyiha « 0 ‘zbekiston 
tem ir yo'llari» Davlat aksiyadorlik tem ir yo‘l kompaniyasi tom o­
nid an Osiyo taraqqiyot bankining qoM lah-quw atlanishi bilan 
amalga oshirildi.
Baku — Tbilisi — Axalkalaki-Kars yo'nalishidagi tem ir yo‘l 
qurilishining tez sur’atlarda nihoyalanishi ham da butun yo‘l davo­
m ida mufassal tarifning qo'llanilishi, mazkur yo‘nalishdan Janubiy 
va Markaziy Yevropa m amlakatlari bozorlariga, shuningdek, M er- 
sin, 0 ‘rtayer dengizi porti va Yaqin Sharqqa chiqishda foydalanish 
imkonini beradi. Xalqaro savdoni rivojlantirish, mintaqalar o ‘rtasida 
keng qamrovli hamkorlikni rivojlantirish maqsadida, 2011-yil 25- 
aprelda 0 ‘zbekistonning tashabbusi bilan Ashxabod shahrida 
« 0 ‘zbekistan - Turkm aniston - E ron-U m m on — Qatar» yangi 
transport koridorining yaratilishi to ‘g‘risida davlatlararo Bitim 
imzolandi. M azkur transport koridori Markaziy Osiyo m am la­
katlari hamda Fors ko‘rfazi va U m m on dengizi portlari o'rtasida 
yuk va yo ‘lovchilarni tashish uchun m ustahkam qatnovni ta ’­
minlaydi.
M azkur loyihaning samarali amalga oshirilishi m am lakatlar 
o ‘rtasida o ‘zaro m anfaatli savdo-iqtisodiy ham korlikni m ustah- 
kamlash va kengaytirishga, tranzit yuk oqimlarini ko'pa^irishga, 
dunyo bozorlariga chiquvchi yangi aloqalarni ta ’minlashga xizmat 
qiladi.
109

0 ‘zbekiston Respublikasi hududi orqaii xalqaro yuklarning 
tashib o ‘tilishi va tranziti quyidagi huquqiy norm ativ hujjatlar 
bilan belgilanadi:
— ichki kontinental mamlakatlarning tranzit savdosiga doir 
1965-yil 8-iyunda Nyu-York shaiirida qabul qilingan Konven- 
siyasi. (К он вен ц ия «О транзитной торговле внутриконти- 
нентальны х государств»);
— 1975-yil Bojxona Konvensiyasi (К онвенция «О междуна­
родной перевозке грузов с прим енением книж ки МДП»);
— tranzit yuklarni bojxona rasmiylashtiruvidan o ‘tkazish tartibi 
to ‘g ‘risida M ustaqii D avlatlar H am do'stiigi mamlakat.larining 
1992-yi1 2-apreldagi Almati Bitimi (Соглашение «О порядке 
тамож енного оф орм ления транзитны х грузов»);
— «Maxsus yuklar va harbiy tarkiblarning tran ziti to ‘g ‘- 
risida»gi 0 ‘zbekiston Respublikasi 11.05.2000-y. 213-11-sonli 
Q onuni «Avtomobilda xorijiy yuk tashuvchilarning 0 ‘zbekiston 
Respublikasi hududiga kirishlari, bo‘lishlari, yuk olib o ‘tishlari 
va u n d a n chiqib ketishlari tartibi t o ‘g ‘risida»gi 0 ‘zbekiston 
R espublikasi V azirlar M ahkam asining 11 .0 1 .1995-y. 11-sonli 
Qarori;
— « 0 ‘zbekiston Respublikasi hududi orqaii maxsus yuklar va 
harbiy tarkiblarning tranzitini davlat tom onidan tartibga solish va 
nazorat qilish to ‘g‘risida»gi 0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar 
M ahkamasining 21.02.2002-y. 62-sonli Qarori;
— « 0 ‘zbekiston Respublikasida giyohvandlik vositalari, psixot- 
rop m oddalar va prekursodarning m uom alada bo‘lish tartibini 
belgilab beruvchi nizom larni tasdiqlash to ‘g‘risida»gi 0 ‘zbekiston 
Respublikasi Vazirlar M ahkam asining 29.10.2003-y. 472-sonli 
Qarori;
— «Aksiz soliqqa to rtilad ig an ayrim turdagi tovarlam ing 
0 ‘zbekiston Respublikasi hududi orqaii tranzit y o ‘li bilan olib 
o ‘tilishini yanada tartibga solish chora-tadbirlari to ‘g'risida»gi 
O 'zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidentining 0 4 .10.2007-y. 
PQ 703-sonli Qarori;

Download 8,11 Mb.