Suv transporti. Suv transporti deb, suv orqaii yuklarni yoki
yoMovchilami tashuvchi transportga aytiladi. Tashish tabiiy (daryo,
dengiz, ko‘llar, okeanlar) orqaii va sun’iy (kanal, suv omborlari
va h.k.) yo‘li bilan amalga oshiriladi.
Suv transporti 2 ga bo ‘linadi:
1. Dengiz orqaii.
2. Ichki suvlar orqaii.
Daryo transporti. Yuk va yo‘lovchilarni, asosan, ichki suv
yo‘llari orqaii tashuvchi transport turiga kiradi. Daryo transporti
quyidagilarga bo‘linadi:
104
1. Magistral darvo yo‘llari yoki xalqaro davlatlar o ‘rtasidagi
tashqi savdoni amalga oshirishga xizmat qilish (D unay, Oder,
Reyn, A m ur).
2. Rayonlararo — davlat ichidagi yirik rayonlararo tashish
(Volga, Missisipi, Amudaryo).
3. Mahalliy, ya’ni rayonlararo yuklarni tashishni amalga oshi
rish.
Daryo transporti bir necha davlatlarda mavsumiy ish ko'rsa-
tishiga qaramay, transportning boshqa turlariga qaraganda ancha
samaraliroqdir. M asalan, katta daryolarda kemachilikni tashkil
qiiishning birinchi bosqichidagi xarajatlar tem ir yo ‘lni tashkil
qilishdagi xarajatlardan 8—10 marta arzon. Magistral daryolarda
yuklarni tashish tem ir yo‘l narxlaridan 55
%,
avtotransportdan
3 - 5 barobar arzon bo'ladi. 2010-yilga kelib, 0 ‘zbekistonda suv
yo ‘llarining um um iy uzunligi 2800 km ga yetdi. A m udaryo,
Panjdan M o‘ynoqqa qadar paroxodlar qatnovi amalga oshirildi.
Daryo suvining kamayishi va Orol dengizining qurib borishi
natijasida suv yo‘llari keskin qisqardi, am m o shunga qaramay,
2010-yili daryo transportida 1420 ming t yuk tashildi. O 'rta Osiyo
paroxodchiligi Turkm aniston, 0 ‘zbekiston, Tojikiston o ‘rtasida
taqsim landi. 1994-yili m ay oyida 0 ‘zbekiston Respublikasida
joylashgan daryo floti bo'linm alarini boshqarish tartibi qayta tashkil
etildi. 0 ‘rta Osiyo paroxodchiligi 0 ‘zbekistondagi bo'linm alari
negizida «Termiz daryo porti», «Qoraqalpog‘iston daryo floti» ishlab
chiqarish birlashmalari tashkil etildi. « 0 ‘zavtotrans« korporatsiyasi
huzurida daryo floti ishini muvofiqlashtirish b o ‘yicha boshqarm a
tuzildi. RespubUkada Termiz daryo porti, Shorlovuq, T o ‘rtko‘l,
B eruniy, Q oratog‘, X o‘jayli bandargohlari, A m udaryo orqali
T o ‘rtk o ‘l-X onqa, C halish-B eruniy suzm a k o ‘priklari, X o‘jayli
kema ta ’mirlash zavodi ishlab turibdi. Termiz porti 2,5 m ln. t
yuk qabul qilish, jo ‘natish quw atiga ega. Afg‘onistonning Xayraton
bandargohi orqali eksport-im port yuklari yetkazib berishda xalqaro,
shuningdek, biijalar, zemlesoslar, suzuvchi port kranlari va boshqa
yordamchi kemalar, texnika vositalari bor. Respublika suv yo‘lla-
rining um um iy uzunligi 1000 km ga yaqin. Xalq xo‘jaligi yuklari,
asosan, Termiz — Xayraton, Shorlovuq — T o ‘rtk o ‘l, X o‘jayli —
105
T o ‘rtko‘1, X o‘jayli — Beruniy, Q oratog‘ — Taxiatosh yo‘nalish-
larida iashiladi. 0 ‘zbekistonning port va bandargohlari tem ir
yoTlari bilan bo g‘langan. D aryo floti u chun m utaxassislar
C horjo'y daryo texnikum i va Odessa floti injenerlari institutida
tayyorlanadi.
|
