|
M. M. Qosimova "Boshlang’ich matematika kursi nazariyasi" fanidan o‘quv qo‘llanma oliy ta’limning boshlang’ich ta’lim asoslari yo‘nalishida belgilangan dts talablari va "Boshlang’ich matematika kursi nazariyasi" o‘q
|
| bet | 16/67 | | Sana | 05.01.2024 | | Hajmi | 1,8 Mb. | | #130621 |
Bog'liq BOSHLANG’ICH MATEMATIKA KURSI NAZARIYASI OQUV QOLLANMA 2020тайёр1.9. A k s l a n t i r i sh l a r
Ta'rif : Agar X to‘plamning har bir elementiga Y to‘plamining bit tadan ortiq bo‘lmagan elementi mos kelsa,bunday moslikka funktsional moslik yoki funksiya deyiladi.
X va Y to‘plamlar orasidagi funktsional moslik quyidagicha belgilanadi :
y=f(x) yoki f:x y
quyidagi moslik grafini ko‘ramiz:
a.
b.
c.
d.
e.
.1
.2
.3
.4
33-rasm
X={a,b,c,d,e,f}
Y={1,2,3,4}
f- moslikka qatnashadigan X to‘plam elementlarini A bilan belgilaymiz. A={a,b,c,d,e}-f mosliknining aniqlanish sohasi .
B={1,2,3}-f moslikning qiymatlar to‘plami.
Ta'rif. Agar f funksional moslikning aniqlanish soxasi A bilan uning yo‘naltiruvchi sohasi X ustma-ust tushsa bunday moslikka akslantirish deyiladi.
f-akslantirish bo‘yicha xєA elementga mos keluvchi yєB element x elementning obrazi(aksi) deyiladi va bunday yoziladi: y= f (x)
f akslantirish bo‘yicha o‘z obrazlari bo‘lmish yєB elementlarga ega bo‘lgan {x} єA elementlar to‘plami u elementining proobrazlari (asillari) deyiladi .
Demak ,akslantirish -funksional moslik (funktsiyaning) xususiy holidir:
Misollar:
1) X-natural sonlar to‘plami
U-natural son yozuvidagi raqamlar sonini ifodalovchi to‘plam bo‘lsin.Bu to‘plamlar orasida "x natural son y raqamga ega".Moslikni qaraylik.Bu moslik funktsional moslik bo‘la oladimi? Akslantirishchi? Bu funktsional moslik funktsiya ham bo‘ladi,akslantirish ham bo‘ladi.
M asalan : 2346 4
40315 5 Har bir natural sonda unga mos keluvchi raqam soni topiladi.
2) Auditoriyadagi talabalar to‘plami -X, partalar to‘plami Y bo‘lsin.Talabalar to‘plami bilan partalar to‘plami orasida moslik mavjud ."x talaba y partada o‘tiradi". Bu moslik funktsiya ham , akslantirish ham bo‘ladi.
3)A va B to‘plamlar koordinata o‘qlarini ifodalovchi sonlar to‘plami bo‘lsin. Bu to‘plamlar orasida y=2x akslantirishni olaylik. Tekislik {(x;y)} ko‘rinishdagi juftliklar to‘plamidan iborat . Bunda xєA,yєB {(x,2x}juftlar to‘plami bizning akslantirishimizni tasvirlaydi va u tekislikdagi to‘g'ri chiziq bilan tasvirlanadi. Akslantirishning aniqlanish sohasi haqiqiy sonlar A to‘plamdan iborat, akslantirishning qiymatlari to‘plami esa haqiqiy B to‘plamdan iborat. A = B ya'ni bir xil to‘plamdan iborat bo‘lganligi uchun akslantirish "ga" akslantirishdan iborat. Turli xєA ga turli yєB lar mos keladi. Shunday qilib, bu misol bir qiymatli akslantirish misolidir.
4) Misol: X- Aylana ustidagi nuqtalar to‘plami
Y- aylana diametridagi nuqtalar to‘plami
f-moslik : " har bir x aylana nuqtasini uning ortogonal proektsiyasi aylana diametridagi y nuqtaga mos qo‘yiladi." Bu moslik funktsiya ham bo‘ladi , akslantirish ham bo‘ladi.
x
A u B
34-rasm
y
5) Misol. X va Y to‘plamlar natural sonlar to‘plami bo‘lsin. Har bir natural songa uning kvadrati mos qo‘yilgan bo‘lsin. Bu moslik akslantirish bo‘ladi. Chunki har bitta sonning kvadratiga yagona qiymat mos keladi. Masalan:
72=49 62=36 92=81
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
M. M. Qosimova "Boshlang’ich matematika kursi nazariyasi" fanidan o‘quv qo‘llanma oliy ta’limning boshlang’ich ta’lim asoslari yo‘nalishida belgilangan dts talablari va "Boshlang’ich matematika kursi nazariyasi" o‘q
|
