• Inshootlar ko‘radigan talafotlari quyidagicha tasniflanadi
  • Imoratlarga, inshootlarga yer silkinishining




    Download 8,77 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet101/244
    Sana27.05.2024
    Hajmi8,77 Mb.
    #254799
    1   ...   97   98   99   100   101   102   103   104   ...   244
    Bog'liq
    Hayot faoliyati xavfsizligi. Tojiboyev M. Nigmatov M

    6.4. Imoratlarga, inshootlarga yer silkinishining
    ta’siri va xususiyatlari
    Yuqorida aytib o ‘tilganidek, zilzila ta’sirida imoratlar va inshootlar 
    talafot ko‘radi. Ko‘rilgan talafot darajasi inshoot loyihasiga, ishlatilgan 
    qurilish materiallariga bog‘iq. Shuning uchun hamma inshootlar va 
    ularning ko'radigan talafotlari davlat standarti bilan tartibga solinadi.
    Inshootlar ko‘radigan talafotlari quyidagicha tasniflanadi:
    1-darajali talafot. Bunda yengil shikastlanish yuz beradi. 2-darajali 
    talafot. O g'ir boTmagan shikastlanish sodir etiladi, devorlarda katta 
    boMmagan yoriqlar paydo bo‘ladi. 3-darajali talafot. Tnshootlarning og‘ir 
    shikastlanishi yuz beradi, devorlarda katta va chuqur yoriqlar paydo 
    bo‘ladi. 4-darajali talafot. Imorat va inshootlar ichki devorlarining to‘liq
    108


    buzilishi yuz beradi. 5-darajali talafot. Imorat va inshootlaming to11iq 
    buzilishi sodir bo‘ladi.
    Imorat va inshootiarning konstruksiyasi va qurilish material lariga 
    qarab tasniflanishi:
    A guruh - xom g‘isht, paxsa devorli imoratlar;
    В guruh - pishiq g ‘ishtdan qurilgan inshootlar;
    D guruh — temir beton, sinchli va yog‘ochdan qurilgan inshootlar.
    Yuqoridagilami hisobga olgan holda davlat standarti (GOST) 
    totnonidan imoratlar guruhning har bir ballda ko‘radigan talafot darajalari 
    qonunlashtirib qo‘yilgan. Jumladan:
    6 ball - yer silkinish jarayonida A guruhga mansub inshootlar
    2-darajali talafot, В guruhi inshootlari 1-darajali talafot ko‘radi.
    7 ball — A guruhidagi inshootlar 3-darajali talafot ko‘radi.8 ball - A 
    guruhidagi inshootlar 5-darajali, В guruhidagi inshootlar ham 3, 4-darajali, 
    D guruhidagi inshootlar 2-darajali talafot ko‘radi. 9 ball - В guruhidagi 
    inshootlar 4-darajali, shuningdek, D guruhidagi inshootlar ham 4-darajali 
    talafot ko‘radi. 10 ball - В guruhidagi inshootlar 5-darajali, D guruhidagi 
    inshootlar 4-darajali talafot ko‘radi. 11 ball - В guruhidagi inshootlar 
    to‘liq qulaydi. Tog‘ jinslarining tik va gorizontal yo‘nalishdagi harakati 
    kuzatiladi. 12, ball - amalda yer yuzasida tik inshoot qolmaydi. Bu - u 
    yoki bu ballarda yer silkinishi sodir boTadigan hududlarda ko‘riladigan 
    talafot darajasi hisobga olingan holda, faqat m a’lum guruhdagi inshoot 
    va imoratlar qurilishi lozim, degan so‘zdir. Yer silkinishi keltiradigan 
    talafot inshootning turiga, konstruksiyasiga bogTiq bo'lishi bilan bir 
    qatorda, qurilish maydonlarining muhandis-geologik sharoitiga, ya’ni tog‘ 
    jinslari turlarining mustahkamligi darajasiga, xossa va xususiyatlariga 
    bog‘liq. Masalan, 1966-yili Toshkent shahrida boMgan silkinish natijasida 
    shaharning yer osti suvlari sathi yer yuzasiga yaqin bo‘lgan pastqam 
    joylarda joylashgan imoratlar kuchli talafot ko‘rdi. Shundan keyin 
    1966-yili shahar hududida qayta muhandis-geologik xaritalash ishlari 
    o ‘tkazilib, shahar markazi tuproq sharoiti nuqtayi nazaridan 9 balli 
    mintaqaga o ‘tkazildi. Bu degani, 9 balli mintaqada quriladigan inshootlar 
    konstruksiyasiga va usuliga m a’lum talablar qo‘yish va ulami bajarishni 
    talab qiladi. Seysmofaol hududlarda qurilish ishlarini olib borishda davlat 
    tomonidan tasdiqlangan qonun-qoidalarga, talablarga rioya qilinishi zarur. 
    Ya’ni shahar qurilishida imoratlaming balandligiga va shakliga katta 
    talablar qo‘yiladi, ular quyidagilardan iborat:
    109


    - shahar hududida katta-katta ochiq maydonlaming boMishi, ya’ni 
    silkinish sodir bo‘lgan taqdirda va undan keyin odamlarning yashashi 
    uchun yengil qurilmalar qurish uchun xavfsiz joy zarur;
    - suv havzalarining bo‘lishi, ya’ni zilzila vaqtida chiqishi mumkin 
    bo‘lgan yong‘inlarni o‘chirish maqsadida foydalanish uchun suv zaxirasiga 
    ega bo‘lish;
    - inshootlar orasidagi masofa, inshoot balandligidan 1,5 marta katta 
    bo‘lishi, chunki imorat talafot ko‘rganda bir-biriga ta’sir qilmasligi kerak.

    Download 8,77 Mb.
    1   ...   97   98   99   100   101   102   103   104   ...   244




    Download 8,77 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Imoratlarga, inshootlarga yer silkinishining

    Download 8,77 Mb.
    Pdf ko'rish