|
M. U. Hamidova
|
| bet | 22/47 | | Sana | 18.12.2023 | | Hajmi | 437,9 Kb. | | #123007 |
Bog'liq M. U. Hamidova, maxsus pedagogika-fayllar.orgKar bolalar - eshitishning barqaror ikki yoqlama buzilishiga ega, u nasliy, tug‘ma, yoki go‘daklik davrida (nutqni egallamasdan oldin ) orttirilgan bo‘lishi mumkin. Kar bolalarni maxsus vositalar bilan nutqqa o‘rgatilmasa, ular soqov - kar-soqov (gung) bo‘lib qoladi. Ularni nafaqat jonli so‘zlashuvda, balki 1960- yillargacha bajarilgan ilmiy tadqiqotlarda ham shunday atab kelingan. Ko‘pchilik kar bolalarda qoldiqli eshitish mavjud bo‘ladi. Ular faqat juda baland tovushlarni (70-80 dB) 2000 Gs gacha diapazonda qabul qila oladi. Odatda, kar bolalar past tovushlarni (500Gs gacha) yaxshi eshitadi va juda baland tovushlarni (2000 Gs dan yuqori) umuman qabul qilmaydi. Agar kar bolalar 70-85 dB balandlikdagi tovushlarni sezsa, ularning eshitish holati uchinchi darajali zaif eshituvchanlik hisoblanadi. Agar kar bolalar juda baland – 85 – 100 dB kuchli tovushlarni eshitsa, to‘rtinchi darajali zaif eshituvchanlik deb baholanadi. Kar bolalarni maxsus vositalar yordamida nutqqa o‘rgatish juda kam hollarda normal nutqqa yaqin bo‘lgan nutqning shakllanishini ta’minlaydi. Shunday qilib, karlik bolaning psixik rivojlanishida ikkilamchi o‘zgarishlarni - nutqning nisbatan sekin va o‘ziga xosliklar bilan rivojlanishini keltirib chiqaradi. Eshitishning buzilganligi va nutqning yetarlicha rivojlanmaganligi bolaning barcha bilish qobiliyatlari rivojlanishidagi, uning irodaviy xulqi, emotsiyalari va hislari, xarakter iva shaxsining boshqa tomonlari shakllanishidagi o‘zgarishlarga olib keladi.
Eshitishida nuqsoni bo‘lgan barcha bolalar kabi kar bolalarning psixik rivojlanishi uchun ilk bolaliuk davrida ularning tarbiya va ta’limi qanday tashkil qilingani, bu jarayonda ularning psixologik rivojlanish xususiyatlari qanchalik e’tiborga olingani, bolaning kompensator rivojlanishini ta’minlaydigan ijtimoiy-pedagogik vositalar qanchalik sistemali reaoizatsiyalangani favqulodda muhimdir.
Zaif eshituvchi bolalar - eshitishida nutqiy rivojlanishning buzilishiga olib keladigan qisman yetishmovchiligi bo‘lgan bolalar. Zaif eshituvchilarga eshitib idrok qilish sohasida juda kata farq bo‘lgan bolalar kiradi. 20 -50dB va undan baland tovushlarni eshitia boshlaydigan (1- darajali ziif eshituvchilik) va 50-70 dB va undan baland tovushlarni eshitadigan (2- darajali zaif eshituvchilik) bolalar zaif eshituvchi sanaladi. Mos ravishda turli bolalarda eshitiladigan tovushlarning balandligiga ko‘ra diapazoni ham kuchli farq qiladi. Ayrim bolalarda u deyarli cheklanmagan, boshqalarida karlarning baland eshitishiga yaqin. Zaif eshituvchi sifatida rivojdanadigan ayrim bolalarda kar bolalardagi kabi 3- darajali zaif eshituvchilik aniqlanadi, biroq bunda nafaqat past, balki o‘rta chastotadagi (1000 dan 4000 Gs gacha) tovushlarni qabul qilish imkoniyati ta’kidlanadi.
Bolaning eshitishidagi yetishmovchiliklar nutqni egallashning sekinlashishi, nutqni eshitib idrok etish buzilishiga olib keladi.Zaif eshituvchi bolalarda nutq rivojlanganlik variantlari keskin farq qiladi va bolaning individual psixofiziologik xususiyatlari va u yashagan, tarbiya va ta’lim olgan ijtimoiy- pedagogik sharoitlarga bog‘liq bo‘ladi. Xatto 2- darajazi ziif eshituvchiligi bo‘lgan bola ham maktab davriga kelib, ayrim so‘z va nutq tovushlari talaffuzida kichik xatolar bilan, rivojlangan, grammatik va leksik jihatdan to‘g‘ri nutqqa ega bo‘lishi mumkin. Bunday bolaning psixik rivojlanishi normal bolanikiga yaqin bo‘ladi. Ayni paytda faqat 1 – darajali paytda zaif eshituvchi bola rivojlanishning nomaqbul ijtimoiy- pedagogik sharoitlarida 7 yoshga kelib, faqat sodda gaplardan yoki alohida so‘zlardan foydalanishi, bunda uning nutqida noto‘g‘ri talaffuz ko‘p bo‘lishi, so‘z ma’nolarini qorishtirishi, grammatik qurilishda turli buzilishlarga yo‘l qo‘yishi mumkin. Bunday bolalarda kar bolalar uchun xarakterli bo‘lgan psixik rivojlanish xususiyatlari kuzatiladi.
|
| |
