|
DINB204
DINSHUNOSLIK
DINB204
Pdf ko'rish
|
| bet | 14/15 | | Sana | 15.01.2024 | | Hajmi | 441,33 Kb. | | #138200 |
Bog'liq Madaniy hodisa sifatidagi ahamiyatiDINB204
DINSHUNOSLIK
DINB204
13
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI
UNIVERSITETI SAMARQAND FILIALI
3. Qadimgi dinlar siyosiy mintaqalarga ko’ra Mesopotamiya dinlari,
Suriya mintaqasi dinlari, Kichik Osiyo yoki Onado’li dinlari, Fors dinlari
tarzida tasniflanadi.
4. Dinlarning mamlakatlar hududlariga ko’ra Falastin dinlari,
Arabiston yarim oroli dinlari, Meksika dinlari, hind dinlari, Xitoy dinlari,
Yapon dinlari tarzida tasniflanadi.
Uzoq Sharq dinlari kabi ba’zi mintaqa dinlarini diniy mavzusiga ko’ra
aniq belgilash imkoni bo’lmagan ko’p hollarda jo’g’rofiy tasnif qulay ilmiy
tasnifdir. Masalan, yahudiylik, xristianlik va islom dinlarini tavhid
(yakkaxudolik, monoteizm) asosida umumlashtirilsa, Uzoq Sharq dinlarini
yagona diniy tushuncha asosida umumlashtirib bo’lmaydi. Bunday holatda
muammoning yechimi sifatida jo’g’rofiy tasnifga murojat qilish mumkin.
Dinlar unga e’tiqod qiluvchilarning soni, miqyosi, o’zining ma’lum millat yoki
xalqqa xosligi yoxud millat tanlamasligiga ko’ra turli guruhlarga bo’linadi. Bu
guruhlar son jihatdan qancha bo’lishidan yoki nazariy jihatdan qanchalik yetuk
bo’lishidan qat’i nazar, ularni mutlaqlashtirib bo’lmaydi. Chunki har qanday tasnif
ma’lum bir jihatga e’tibor berib, boshqa qirralarni qamrab ololmaydi. Hozirgi kunda
din tipologiyasida dinlarning quyidagi tasniflari mavjud:
−
tarixiy-geografik jihatga ko’ra;
−
etnik jihatga ko’ra;
−
e’tiqod qiluvchilarining soniga ko’ra;
−
hozirgi davrda mavjudligi jihatidan (tirik va o’lik diniy tizimlar) va h.k.
Bugungi kunda, dinshunoslikka bag’ishlangan adabiyotlarda asosan quyidagi
tasnif keltiriladi:
1) primitiv diniy tasavvurlar (urug’-qabila dinlari) - totemistik, animistik
tasavvurlarga asoslangan, o’z urug’idan chiqqan sehrgar, shaman yoki qabila
boshliqlariga sig’inuvchi dinlar. Ular millat dinlari va jahon dinlari ichiga singib
ketgan bo’lib, hozirda Avstraliya, Janubiy Amerika va Afrikadagi ba’zi qabilalarda
saqlanib qolgan;
2) millat dinlari - ma’lum millatga xos bo’lib, boshqa millat vakillari o’ziga
qabul qilmaydigan dinlar. Ularga yahudiylik (yahudiy millatiga xos), hinduiylik
(hindlarga xos), konfusiychilik (xitoy millatiga xos), sintoiylik (yaponlarga xos)
kiradi;
3) jahon dinlari - dunyoda eng ko’p tarqalgan, kishilarning millati va irqidan
qat’i nazar unga e’tiqod qilishlari mumkin bo’lgan dinlar. Ular safiga odatda
buddaviylik, xristianlik va islom dinlarini kiritadilar.
1.
Bundan tashqari dinlar ta’limotiga ko’ra monoteistik - yakkaxudolik
(yahudiylik, islom) va politeistik - ko’pxudolik (hinduiylik, konfusiychilik) dinlari va
h.k.ga bo’linadi.
|
| |
