mavzu. O‘ZGARUVCHAN TOK ZANJIRIDAGI KONDENSATOR

Chunki, kondensator qoplamalarining orasi dielektrik bilan ajratilgan. Lekin kondensatorni o‘zgaruvchan tok zanjiriga ulansa, undan tok

C


3.13-rasm

o‘tar ekan. Kondensator orqali o‘tuvchi tok kuchi qanday fizik parametrlarga bog‘liqligini o‘rganish uchun o‘zgaruvchan tok zanjiriga faqat kondensator ulangan holni qaraylik (3.13-rasm).

Kondensator sig‘imi C ga teng va unga qo‘yilgan kuchlanish
u = U_m cosωt (3–11)
qonuniyat bo‘yicha o‘zgarsin. Ulanish simlarining qarshiligi R = 0 bo‘lsin. U

holda kondensatordagi kuchlanish u = U_m

cosωt = ^q
C
bo‘ladi. Bunda q – kon-

densator qoplamalaridagi zaryad bo‘lib, q = CU_mcosωt ga teng. Zanjirdagi tok kuchini topish uchun zaryad formulasidan birinchi tartibli hosila olamiz:

i = q´= – U_m
Cω sinωt = U_m
Cω cos(ωt+ ^𝜋 ). Uni tok kuchining oniy qiymati
2

bilan solishtirilsa, I_m = U_m Cω ekanligi kelib chiqadi. Bunda I_m – tok kuchining maksimal qiymati. U holda kondensatordan o‘tuvchi tok kuchining tenglama- si quyidagicha bo‘ladi:

i = I_m
cos(ωt + ^𝜋 ). (3–12)
2

Bu tenglamani kondensatorga berilgan kuchlanish ifodasi (3–11) bilan solishtirilsa, zanjirdagi tok kuchi tebranishlari, kuchlanish tebranishlari-

dan faza bo‘yicha ^𝜋

2
ga oldinga borishini ko‘ramiz (3.14-rasm). 3.15-rasmda

o‘zgaruvchan tok zanjiriga faqat kondensator ulangan hol uchun o‘zgaruvchan tok kuchi va kuchlanishning vektor diagrammasi keltirilgan.

Zanjirdagi kondensatorning sig‘im qarshiligi:
X = ^{1 .} (3–13)
^c C
U holda tok kuchining amplituda qiymati quyidagicha bo‘ladi:
I = ^Um .
m _XC

T/4 T/2 3T/4 T
_O I_m = ωCU_m
𝜋
2


U_m

3.14-rasm. 3.15-rasm.