Adabiyotlar
Imomnazarov A.T. elektromexanik tizimlarning elementlari. Oliy o’quv yurtlari uchun darslik, - Toshkent.:, “Ta’lim”, 2009., -185b.
Imomnazarov A.T. sanoat korxonalri va fuqarolik binolarining elektr jihozlari, - Toshkent.:, “ILM ZIYO”, 2006., -185b.
Бойко В.И. и др., Схемотехника электронных систем. Микропроцессоры и микроконтроллеры. Учебник,-С-Петербург.:, БХВ 2004.
Браславский И.Я. Асинхронный полупроводниковый электропривод с параметрическим управлением. –М.:, Энергоатомиздат, 1998.
MA’RUZA - 39
INDUKTIV – SIG‘IMLI O‘ZGARTKICHLARNI QO’LLANILISHI.
O‘zgarmas tok tiristorli o'zgartkichlar kuchlanish manbayi sifatida ishlatiladigan bo’lsa, yuklanishning tok qiymati o'zgargan paytda ham kuchlanishning qiymati deyarli o'zgarmay qolib, uning o‘zgarishi esa faqat vazifalovchi boshqa-ruv kuchlanishining qiymatigagina bog‘liq bo‘ladi. Ammo bunday TO‘ ma’lum sxemalar asosida, masalan, tok bo‘yicha kritik musbat teskari bog’lanishli sxema asosida yig‘iladi, kuchlanishning qiymati o'zgargan holda yuklanishdagi tokning qiymati o'zgarmay qolib, o'zgartkich tok manbayi vazifasini bajaradi. Sanoatda tok manbayi o'zgartkichlari, misol uchun elektr yoy pechlarida yoy tokining qiymatini bir xil ushlab turishda, kabel va sim o‘rovchi qurilmalarining motorlarida bir xil mexanik kuchlanish hosil qilishda, tajriba-sinov stendlarida o'zgarmas qiymatli moment hosil qiluvchi yuklanish qurilmalarda keng qo’llaniladi.
Sodda va ishonchli tok manbayi (TB) kuchlanish rezonansi bo‘yicha sozlangan induktiv-sig’imli TM ning (39.1- a rasmga qarang) ish rejimi quyidagi Kirxgof tenglamalari tizimi bilan ifodalanadi:
39.1- rasm. Bir fazali induktiv-sig'imli TMning sxemasi (a) va kuchlanishlarning vektor diagrammasi (b).
(39.1) tenglamalar tizimi Iyuk ga nisbatan yechilganda quyidagi ifoda hosil bo‘ladi:
Bunda ZL=jXL, Zc = -jXc va XL = Xc = XR ekanligi hisobga olinganda (39.2) tenglama soddalashtirilgan ko‘rinishga keladi:
Bunda XK kondensator va reaktorning reaktiv qarshiliklarining rezonans qiymatlari, UT- manba tarmog‘ining kuchlanishi.
Shunday qilib, yuklanishdagi tokning qiymati o‘zgarmas bo‘lib, Zyuk va Uyuk = IyukZyuk larga bog'liq bo'lmaydi. Uyuk ning ixtiyoriy qiymati uchun induktiv-sig'imli tok manbayining vektor diagrammasi 39.1- b rasmda tasvirlangandek ko'rinishga ega bo‘ladi. Bunday TMlarning afzalligi soddaligida. Kamchiligi esa yuklagich sifatida TMga to‘g‘rilagich orqali o'zgarmas tok motori ulanganida o‘zgarmas tok qiymatining doimiyligi sharti buziladi. Bir fazali TMning kamchiliklaridan biri uzlukli tok rejimining mavjudligi va uning yuklanishga ta’siri sezilarli bo'lishidadir. Bu kamchilikni yo‘qotish uchun TMlaming ko‘p fazali sxemalari qo‘llaniladi (39.2- a rasm).
39.2- rasm. Uch fazali induktiv-sig'imli TMning sxemasi (a) va uning kuchlanishlar diagrammasi (b).
Uch fazali TMning ish rejimlarini aniqlash uchun biron-bir fazasi uchun Kirxgof tenglamasini tuzish kifoyadir va bu tenglamalar tizimi (39.1) ko‘rinishda bo‘ladi. Iyukga nisbatan yechimi ifodasini soddalashtirib va mos o‘zgartirishlardan so‘ng RL= 0 bo‘lgan hol uchun quyidagi ifodani hosil qilamiz:
Bunda: Ut — tarmoqning liniya kuchlanishi; XL = Xc = XR — sig‘im va reaktorlarning reaktiv qarshiliklarining rezonans qiymatiari. 39.2- b rasmdagi vektor diagrammadagi ON yuklanish kuchlanishi vektori godografi (Uyuk=IyukRyuk) va UAB kuchlanishga perpendikular bo‘ladi. Yuklanishning qisqa tutashishi, ya’ni Ryuk = 0 rejimi tarmoq uchun eng yengil rejim bo'ladi va liniya toki
qiymatga teng bo'ladi.
Yuklanishning salt yurish rejimi, ya’ni Ryuk = favqulodda (avariya) rejimi bo‘lib, ta’minlovchi tarmoqning qisqa tutashuv rejimiga mos keladi:
TMning tashqi tavsifini ifodafovchi tenglamada yuklanishning toki chi- qish ko’rsatkichi bo‘lib, g‘alayonlovchi ta’sir esa yuklanishning kuchlanishi bo'ladi:
bunda: – reaktorning aslligi.
Bu tenglamada Uyuk = 0 bo'lishi TM tashqi tavsifining salt yurish rejimi dagi Iyuk = Io qiymatini beradi (39.3- rasm).
|
