Ma‟ruza Mavzu: don tozalash mashinalari va usullari

Ma‟ruza 3. 
 
Mavzu: DON TOZALASH MASHINALARI VA USULLARI.
 
REJA:
1. Donlarning qisqacha tavsifi va ularni tozalash 
usullari.
2. Don tozalashni amalga oshiruvchi mashina va 
qurilmalar.

Donni tozalash, saralash va kalibrovkalash ajratuvchi 
(separatsiyalovchi) ishchi organlarga ega don tozalash 
mashinalarida amalga oshiriladi. Bu ishchi organlarning 
ishlash tarzi esa donli aralashma zarralarining ayrim fizik-
mexanik 
xossalari 
farqiga 
asoslangandir. 
Ushbu 
xossalarga ularning kattaligi (o„lchami), aerodinamik 
xossalari, 
yuzasining 
holati, 
shakli, 
zichligi, 
qayishqoqligi, mexanik qattiqligi, rangi, elektrofizik 
xossasi va boshqalar kiradi.

SM-4 don tozalash mashinasi

Donni qo„shilmalardan havo oqimi yordamida ajratish
Aerodinamik xossasi bo„yicha ajratish
. Bu usul donli aralashma 
zarralarining havo oqimi ta‟sirida har xil harakatlanishiga asoslangan. 
Donli aralashma zarralarining ushbu xossasi donni havo oqimida 
tozalash va saralash uchun asos qilib olingan.
Donlarni o„lchami va aerodinamik xossasiga qarab ajratish ularni 
tozalash va saralashning eng ko„p tarqalgan usuli hisoblanadi. 

“Petkus-vibrant” K-521 don tozalash mashinasi
Respublikamizga ilgari chetdan olib kelingan mashinalardan tashqari 
Germaniyada ishlab chiqarilgan mashinalar ham olib kelingan. Ana shunday 
mashinalar sirasiga “Petkus-vibrant” K-521 va “Petkus-Gigant” K-531 
statsionar don tozalash mashinalari kiradi. 
“Petkus-vibrant” K-521 mashinasi donli aralashmani dastlabki tozalashga 
mo„ljallangan. 
Mashina yuklash bunkeri 1, ta‟minlagich jo„va 2, ventilyatorli tozalash tizimi 3, 
ajratkich kanallar 4 va 9, g„alvirli stan 5, tebrantirgich 6, elektrodvigatel 8 va 
siklon 10 dan tashkil topgan

“Petkus-Gigant” K-531 don tozalash mashinasi
“Petkus-Gigant” K-531 mashinasi respublikamiz sharoitida sinab ko„rilganda 
ish sifat ko„rsatkichlari belgilangan talablar darajasida bo„ldi. Ammo ushbu 
mashina konstruksiyasida ham boshqa mashinalar singari chala yanchilgan 
boshoq yoki sitilmagan qobiqli donlarga ishlov berilmasligi oqibatida ular 
tarkibidagi donlar chiqitga chiqib ketib nobud bo„lish holati kuzatiladi.

Hozirgi vaqtda respublikamizda va xorijda so„ruvchi 
ventilyator va tekis g„alvirlarni mujassamlashtirgan don tozalash 
mashinalaridan keng foydalaniladi. Tozalanadigan donning turi va 
ko„rinishiga qarab bu mashinalarni rostlash qulay, ya‟ni g„alvirlar 
ko„zlari o„lchami va shakli bo„yicha kerakligiga almashtiriladi, 
havo oqimining tezligi esa zaslonka va ventilyator aylanishlar 
sonini o„zgartirish bilan rostlanadi. 
Ammo yuqorida keltirilgan barcha don tozalash mashinalarining 
texnologik jarayonini tahlili shuni ko„rsatadiki, ularda donlardan 
har qanday begona qo„shilmalar va chala yanchilgan boshoq 
qismlari yoki qobiqli donlar ajratib olinsada, ularga ishlov berib 
doni ajratib olinmaydi. Natijada ichida bo„liq donlari bo„la turib 
chala yanchilgan boshoq qismlari chiqitga chiqib ketadi. 

“Т – sхеmа” jаdvаlini to‟ldiring 
Don tozalashning salbiy va ijobiy tomonlarini ko’rsating 
IJOBIY 
SALBIY 

Nazorat savollar 
1. Donni tozalash deb nimaga aytiladi?. 
2. Saralash deganda nimani tuchinasiz?. 
3. Kalibrovkalash deganda nimani tuchinasiz? 
4. Aerodinamik xossasi bo„yicha ajratish deganda nimani 
tuchinasiz? 
5. Trerning vazifasi nimadan iborat?. 

E‟tiborlaringiz uchun raxmat