|
Mashinasozlik texnologiyasi
|
| bet | 115/146 | | Sana | 23.11.2023 | | Hajmi | 26,37 Mb. | | #103915 |
Bog'liq Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universitetiOlmaliq-2020
Laboratoriya ishi №1
KO`MIR ELEKTRODLARI ORASIDAGI YOY RAZRYADINI TADQIQOT QILISH
Ishdan maqsad: Yoy satatik volt amper xarakteristikasini olish, yoyninig razryadlanish jarayonini va tuzilishini kuzatish, yoy razryadiga tok turi va tokning qutublanishi va shuningdek feromagnitlarni ta’sirini o`rganishdan iborat.
Ishning mazmuni.
Yoy razryadi gazlardagi yoy razryadi turlarining biri xisoblanadi. Yoy razryadi kata zichlikdagi tok razryadining, qizigan katod electron emissiyasi va katod ionlari va yoy oralig`idagi issiqlik ionizatsiyasi bilan quvvatlantirib turilishi bilan xarakterlanadi. Yoy jarayonini boshlanishi uchun uni yoqish yoki qo`zg`atish zarur. Yoyni yoqishni elektrodlarni bir biriga tekizib yoki tok o`tkazuvchi tagliklarga elektrodlarni tekizib, shuningdek elektrodlarni bir biriga tekizmasdan ularga kata kuchlanish va chastotali tok berish yo`li bilan amalga oshirish mumkin.
Yoyni o`rtasi tsilindir ko`rinishidagi gazli o`tkazgich sifatida ko`rish mumkin. Elektrodlar yonida yoy aktiv dog`lar (anod va katod) o`lchamlarigacha qisqaradi.
Aktiv dog`lar deganda elektrodlarning eng qizigan uchastkalari, yoyning deyarli barcha tokini o`zidan o`tkazuvchi yuzasi tushuniladi. Manfiy qutub tomonda joylashgan aktiv dog` katod dog`I deb ataladi, musbat qutub tomonda joylashgan aktiv dog` esa – anod dog`I deb ataladi.
Yoy uzunligi bo`yicha uchta zonaga bo`linadi: katod zonasi; anod zonasi va yoy ustuni. Katod va anod zonalari elektrodga tutashgan xolatda bo`ladi, yoy usatuni esa ular oralig`ida joylashadi. Katod zonasining kattaligi elektronlarning erkin harakatlanish uzunligi(10-5 sm) ga teng, anod zonasining uzunligi undan kattaroq va taxminan10-3 — 10-5 sm ni tashkil qiladi.
Yoyning razryadlanish jarayonida yoy ustunida gazning qizishi yuz beradi. Bu holatda odiy yoy ustunidagi gaz temperaturasi 6000-8000°S ga yetadi, siqilgan yoylarda esa 35000 — 40000°S. Katod dog`ining chegaraviy temperaturasi katod materialining qaynash temperaturasiga teng. Bu yerda ajralib chiqayotgan issiqlik quyidagicha taxsimlanadi: 45% katodda, 56% anodda va 21% yoy ustunida.
Payvand yoyining elektr tarmog`idagi xususiyati uning static volt amper xarakteristikasi bilan tavsiflanadi. Yoyning volt –amper xarakteristikasi deb yoy kuchlanishining Uyoy , yoydagi tok kuchi kattaligiga bog`liqligini ifodalovchi grafigiga aytiladi(1.1rasm.) yoy kuchlanishi uchta zonadagi kuchlanishlar tushuvi yig`indisiga teng:
Uyoy=Uк+Uu+Uа (1.1)
Bu yerda Uк — katod zonasidagi kuchlanishlar tushuvi, Uк =8—20В;
Uu — yoy ustunidagi kuchlanishlar tushuvi, В;
Uа — anod zonasidagi kuchlanishlar tushuvi, Uа=2—4В.
Uк –katod zonasidagi kuchlanish tushuvi tokka va yoy uzunligiga deyarli bog`liq emas va katod materialining ionlashish potensialiga teng. Uu yoy ustuni va Uа anod zonasi kuchlanishi esa elektr maydoning kuchlanganligi Е va yoy uzunligi l .ortishi bilan ortib boradi. E elektr maydon kuchlanganligi yoy ustunida tok zichligi ortishi va yoy uzunligi kamayishi bilan ortib boradi. Yoy kuchlanishi yana bir qator faktorlarga bog`liq bo`lib bulardan biri yoyning FIK(foydali ish koeffitsiyenti hisoblanadi. Bundan ko`rinib turibdiki yoy kuchlanishiUyoy, asosan yoy ustunining uzunligi va undagi tik zichligiga bog`liq ekan. Yoy ustunidagi tokni ortishida tok zichligining kamayishi, yoy ustuni yuzasining ortishi tezligi, tokning ortish tezligidan kata bo`lgan holatlarda yuz beradi. Bundan ko`rinib turibdiki tokning ortishi bilan Е-elektr maydon kuchlanganligi, Uа, Uu, Uyoy; kuchlanishlar pasayadi; yoy volt amper xarakteristikasi bu holatda tushuvchi xarakterga ega bo`ladi. Tok kuchining ortib borishida yoy ustuni kattalash olmay qolgan holatda tok zichligi ortishi kuzatiladi. bu holatda tokning ortishi bilan Е-elektr maydon kuchlanganligi, Uа, Uu, Uyoy kuchlanishlar ortadi. Yoy volt amper xarakteristikasi o`suvchi xarakterga ega bo`ladi. (1.1 rasm)
1.1rasm. Yoy statik volt amper xarakteristikasi.
Yoy statik volt amper xarakteristikaning analizidan ko`rinib turibdiki, u elektr tarmog`ining chiziqli o`zgaruvchi xarakterdagi elementi emas. Shuning uchun unga Om qonunini qo`llab bo`lmaydi. Tokning uncha kata bo`lmagan zichliklari uchun Ayirton formulasidan foydalanishimiz mumkin:
(1.2)
Bu yerda а, b, с, d - koeffitsiyentlar, gaz muxiti tarkibi va elektrod materialiga bog`liq.
Ayrim foydalanadigan payvandlash rejimlarida (Iд > 100А, jд > 200А/мм2) yoy kuchlanishi tok kuchiga umuman bog`liq emas:
Uyoy=Uк+Uа+Eyoylyoy (1.3)
Bu yerda Eyoy — yoy ustunidagi elektr maydon kuchlanganligi, Eyoy =10—40/см.
|
| |
