Tilshunoslikdagi zamonaviy yo
‘
nalishlar: muammo va yechimlar
248
5. Asar asli sanskrit tilida yaratilgan. Budda ta’limotining yirik
bilimdonlaridan biri Aryachantri uni sanskritcha nusxadan tohar tiliga o‘girgan.
Toharcha nusxadan esa Partanarakshit Karnavajiki qadimgi turkiyga tarjima qilgan.
6. Asar qo‘lyozmasi hozir Parijdagi Milliy kutubxonada saqlanmoqda.
Qo‘lyozmada dostonning boshlanishi ham, yakuni ham yo‘q. Matnning jami 42
sahifa (21 varaq). Har sahifada uyg‘ur yozuvli matn 9 qatordan bitilgan bo‘lib, jami
376 satrdir. Qolyozmaning bitilgan sanasi ma’lum emas. Xat uslubiga qaraganda,
chamasi, XIII—XIV asrlarda ko‘chirilgan ko‘rinadi.
7. Ushbu dostonning ildizi miloddan burungi chog‘larga tutashadi. Dostonda
turkiy xalqlarning qadimgi inonch-qarashlari, turkiy qavmlarning kelib chiqish tarixi
aks etgan. Mazkur manba uzoq asrlar davomida sayqal topib, takomillashib kelgan
xalq dostonidir.
8. Asarning Sankt-Peterburgda saqlanayotgan nusxasi. Ushbu qo‘lyozma
Rossiya FA Sharqshunoslik institutining Sankt- Peterburg bo‘limida saqlanmoqda.
Asar uyg‘ur xati bilan o‘ram qog‘ozga bitilgan. Matnning bosh qismi chirib, titilib
ketgan. Saqlanib qolgani 160 satrdan iborat. Yozuv shakli, xat uslubiga ko‘ra mazkur
matnni uyg‘ur yozuvli yodgorliklarning eng eskisi deyish mumkin.
9. Asar o‘n ikki bo‘lim (bölüg)dan tuzilgan. Qism (tegzinč)lar boshida
ularning sarlavhasi va tartib ko‘rsatkichi qayd etiladi.
10. Asarning Qumul yaqinidan topilgan qo‘lyozmasi mavjud nusxalar orasida
alohida o‘rin tutadi. Uyg‘ur yozuvli ushbu qo‘lyozma hozir Urumchidagi tarix
muzeyida saqlanmoqda. Qo‘lyozma ancha uringan, ayniqsa, so‘nggi varaqlari titilib
ketgan, parokanda. Shunga qaramay, qo‘lyozmaning ahamiyati katta. Xati nafis,
e’tibor bilan bitilgan kitob. Aftidan, katta bir amaldor buyurtmasiga ko‘ra
tayyorlangan ko‘rinadi.
