|
Matematik simvollar tarixi
|
| bet | 14/20 | | Sana | 19.09.2024 | | Hajmi | 202 Kb. | | #271690 |
Bog'liq Matematik simvollar tarixiCos (kosinus belgisi).
Kosinusni qisqartirilgan shaklini 17-asr o`rtalarida Otred fanga kiritgan.
┴ (perpendikulyarlik belgisi).
“Perpendikulyar” simvollarini 1634- yilda frasuz matematigi Per Erigon ͜tomonidan fanga kiritilgan.
̷͟ (Burchak).
Erigonning burchak simvolini 1634-yilda fanga kiritdi. “˂ “ belgisini eslatardi, lekin bu simvolning zamonaviy ko`rinishini Uilyam Otred (1657-yildagi “Trigonometriya” asarida bu belgini ̷̷͟ ga almashtirdi.
ǁ (parallellik belgisi).
1677-yilda U.Outred fanga kiritgan.
“Parallelik” simvoli bizga qadimgi davrlardan ham ma`lum. Bu simvolni Geron va Papp Aleksandriyskiy ishlatgan. Boshida bu simvolni tenglikni avvalgi belgisiga o`xshab ketardi, lekin bu simvolning paydo bo`lishi bilan, chalkashmaslik uchun bu simvolni vertikal qilib buralgan.
Sin (sinus belgisi).
Sinusni qisqartirilgan shaklini 17-asr o`rtalarida Otred fanga kiritgan.
Beruniyning “Qonuni Ma`sudiy” asarida sinuslar jadvali 15 minut oraliq bilan 10-8gacha aniqlikda berilgan. Nihoyat aniq “Zij”lardan biri Mirzo Ulug`bekning “Zij” i-Ziji ko`ragoniy”dir.Bunda sinuslar jadvali 1 minut oraliq bilan 10-10 gacha aniqlikda berilgan.
G`iyosiddin Jamshid al-Koshiy “Vatar va sinus haqida risola”sida sin1ﹾ ni verguldan so`ng 17 xona aniqlikda hisoblaydi. Sin1ﹾ=0,017452406437283512…
Tg (tangens belgisi).
Tangensning qisqartirilgan shakli: tg 18-asrda Iogann Bernulli tomonidan fanga kiritilgan va bu Germaniya va Rossiyada keng tarqalgan. 17-asrning boshida Alber Jirar taklifiga ko`ra “tan“ kabi ishlatilgan.
Ctg (kotangens belgisi).
Kotangensni qisqartirilgan shakli: ctg 18-asrda Iogann bernulli tomonidan fanga kiritilgan va bu Germaniya va Rossiyada keng tarqalgan. 17-asrning boshida Alber Jirar taklifiga ko`ra “cot” kabi ishlatilgan.
30̊ 40′50″ (burchak birliklari).
Burchak birliklarining zamonaviy ko`rinishi Ptolomeyning “Almagest” da ham uchrardi. Lekin o`rta asrlarda Yevropada bularning o`rniga: “gradus”, “minutes”, “secundac” so`zlari yozilgan. Yana bu simvollarni 1568-yilda frasuz matematigi va poeti Yak Peletye (frasuzcha Yacque Peletye du Mans (1517-1582) ishlatgan. SHundan so`ng bular tez orada umumiy ishlatiladigan bo`ldi. Taxlil uchun ancha qulay bo`lgan burchakning radian o`lchovini 1714-yilda ingliz matematigi Rodjer Kots taklif qilgan. “Radian” terminini o`zi esa 1873-yilda mashhur fizik Lord Kelvinning ukasi Djeyms Tomson o`ylab topgan.
|
| |
