2.2. To'plamlarning tengligi va teng emasligi haqidagi tasavvurlani shakllantirish.
Maktabgacha yoshdagi kichik guruh bolalarini sanoqqa o'rgatishdagi bosh vazifalardan biri bir to'plam elementlarini ikkinchi to'plam elementlari bilan taqqoslash, solishtirish yo'li orqali bolalarni to'plamlarni taqqoslashga o'rgatishdan iborat. Bu dastlabki bosqich kelgusida sanoq faoliyatini rivojlantirishda katta ahamiyatga ega. Bola miqdoriy taqqoslash usullarini egallaydi. Bola sanashni bilmaydi, shu sababli u oldin taqqoslanayotgan to'plamlarning qaysinisi ko'p, qaysinisi kam ekanini, yoki ular teng quvvatli ekanini aniqlashni o'rganadi. Bolalarda kelgusida matematik tasavvurlarni rivojlantirish ko'p jihatdan sanoqqa o'rgatishning boshlang'ich davriga bog'liq.
Ikkinchi kichik guruhda tarbiyachi bolalarda to'plam alohida bir jinsli elementlar (buyumlar) majmui haqidagi tasavvurni rivojlantirishi kerak.
O'qitishni buyumlarning sifat va xossalarini ajratishga oid mashqlardan boshlash kerak. Masalan, bir qancha o'yinchoqlar ichidan xuddi tarbiyachi qo'lidagidek o'yinchoqni topish taklif qilinadi, «Xuddi shunday kubchani (bayroqchani, sharni) ber». Shundan keyin har xil rangli (o'lchamli, shakldagi) 2-3 ta buyum orasidan xuddi shu rangdagi (o'lchamli, shakldagi) buyumni tanlash topshirig'i beriladi.
Navbatdagi bosqich berilgan belgi-alomatlari bo'yicha buyumlarii tanlash va guruhlarga ajratishga oid mashqlardan iborat bo'lishi kerak. Masalan: «Qizil rangli hamma kubchalarni mana bu qutiga sol, bu qutiga esa hamma kichik ayiqchalarni yig', mana bunisiga esa hamma katta ayiqchalarni yig'». Bunday mashqlar natijasida bolalar har xil buyumlarning umumiy belgilari mavjud ekanini, shu bo'yicha bir guruhga birlashtirish mumkinligini tushuna boshlaydilar:
«Bular qo'g'irchoqlar», «Bular koptoklar», «Bular bayroqchalar» kabi. Tarbiyachi bolalarni guruhdagi buyumlarning biror qismi uchungina umumiy bo'lgan belgilarni ko'ra olishga o'rgatadi. Masalan, bayroqchalar ko'pligini, ammo ularning ba'zilari sariq, ba'zilari esa ko'k ekanini ko'rsatadi (Sariq bayroqchalar ko'p, ko'k bayroqchalar ham ko'p»).
Miqdor haqidagi tasavvurlarni shakllantirishda bir jinsli (bir xil) buyumlardan guruhlar tuzish va guruhni alohida buyumlarga ajratshga doir har xil o'yin mashqlar ma'lum o'rin olishi kerak. Odatda, bu o'yin-mashqlar darsda ma'lum izchillikda o'tkaziladi.
Birinchi ta'lim faoliyatida bir xil o'lcham va rangli mutlaq; aynan o'yinchoqlarning: sabzilar, archalar, jo'jalarning majmualari tuziladi, bunda guruhda bolalar qancha bo'lsa, o'yinchoqlar ham shuncha bo'lishi kerak. Tarbiyachi dastlab bolalarga bittadan o'yinchoq ulashadi, o'z harakatlarini ushbu so'zlar bilan tushuntiradi: «Menda archalar juda ko'p. Men bolalarning hammasiga bittadan archa berib chiqaman. Menda bitta ham archa qolmaydi...» Shundan keyin bolalarga murojaat qiladi: «Har biringizda nechtadan archa bor?» Shundan keyin tarbiyachi hamma o'yinchoqni yig'ib oladi, bunda u bitta ham yo'q (bolada), juda ko'p (tarbiyachida) so'zlariga urg'u beradi.
Mashqni boshqa o'yinchoqlar bilan yana bir marta takrorlash mumkin. Har gal tarbiyachi ko'p, bitta, bittadan, bitta ham yo'q, hech narsa yo'q so'zlarini ishlatadi; "Qancha?", "Qanchadan?" savollarini qo'yadi. Kichkintoylar buyumlarni va ular qanchadanligini (ko'p, bitta) aytadilar. Ta'limiy faoliyatning borishida bolalar to'plam alohida buyumlarga ajralishiga va alohida buyumlardan tuzilishi mumkinligiga ishonch hosil qiladilar. Ikkinchi faoliyat ham shunga o'xshash o'tkaziladi. Dastlab oldingi ta'lim faoliyatida foydalanilgan o'yinchoq turlarining biri bilan ish tashkil qilinadi, keyin esa o'yinchoq yoki buyumlarning yangi xili olinadi, ular bir xil bo'lishi shart emas: ular turlicha o'lchamli va har xil rangli bo'lishi mumkin. O'yinchoqlar guruhlarga ajratiladi, masalan, bir savatga sariq koptoklar, ikkinchi savatga qizil koptoklar yig'iladi; katta baliqchalar katta idishga, kichik baliqchalar kichik idishga solinadi.
Ta'lim faoliyatining borishini tarbiyachi umumlashtiradi. Masalan: «Savatda
(yoki to'r xaltada) koptoklar ko'p», ammo «katta to'r xaltada katta koptoklar ko'p, kichik to'r xaltada kichik koptoklar ko'p» yoki «Ariqda ko'p baliq so'zib yuribdi», yoki «Qizil yoki sariq qayiqchalar ko'p». Bu xil mashqlarni kamida to'rt marta o'tkazish tavsiya qilinadi. Bolalar to'plam alohida elementlardan iborat ekanini bilib olganlaridan keyin, ular bir xil buyumlar guruhlarini mustaqil ajratishni, tevarak-atrofdan alohida (bitta) buyumlarni va buyumlar majmuini (ko'p) mustaqil topishni o'rganadilar.
Xonada qanday buyumlar ko'p, qaysi buyumlar bittaligini ayta olish uchun kichkintoylar murakkab fazoviy-miqdoriy tahlilni amalga oshiradilar, ya'ni qandaydir bir buyumni ajratadilar. So'ngra unga diqqat bilan qarab qanday buyumlar boryo'qligini qarab, bir xil buyumlarni yagona to'plamga xayolan birlashtirishlari kerak.
Kichkintoylarning «bitta» va «ko'p» tushunchalarini mustahkamlash uchun ko'rsatilgan miqdordagi buyumlarni har xil rangli ikkita qatorga joylashtirishni taklif qilish mumkin.
Tarbiyachi quyidagicha topshiriq beradi: «Chapdagi ko'k qatorga bitta jo'ja, o'ngdagi yashil qatorga ko'p jo'ja qo'ying». Qatorlarning o'rnini almashtirib yoki har qaysi qatorga joylashtirish kerak bo'lgan buyumlar soni haqidagi ko'rsatmani o'zgartirb, tarbiyachi bolalarni buyumlar miqdorini oldin qatorlar rangi bilan, keyin esa ularning fazoviy joylashuvlari bilan bog'lashni o'rgatadi.
Shuningdek, kichkintoylar buyumlarning chapda, o'ngda, yuqorida, pastda bir-biriga nisbatan qanday joylashganliklarini aniqlashni ham o'rganadilar.
Topshiriqni bajarib bo'lganlaridan keyin tarbiyachi bolalardan har qaysi qatorda qanchadan o'yinchoq (bitta yoki ko'p) borligini so'raydi. Bu xil ishga kamida ikki-uch faoliyat ajratiladi.
Tarbiyachi «Topshiriq» o'yinini tashkil qilishi mumkin, bu o'yinda bolalar to'plamni aniqlashni, buyumlarni mustaqil tanlashni o'rganadilar. Bu o'yin uchun buyumlar birlik va ko'plikda berilmog'i lozim, masalan, birinchi stolga bitta, ikkinchi syulga ko'p o'rdakcha qo'yish mumkin. Bolalar tarbiyachining topshirig'iga ko'ra oldin ko'p, keyin esa bitta o'rdakchani olib kelishadi. Topshiriqni qiyinlashtirish ham mumkin: bir stolning o'ziga bitta archa va ko'p qo'ziqorin qo'yish mumkin. Bu galda bolalar o'yinchoqlarni olib kelmaydilar. balki stolga yaqin kelib, unda nimalarni ko'rayotganlarini gapirib berishadi.
O'yinchoq guruhlarini tobora har xil joyga, ya'ni: stollarga, deraza tokchalariga, gilamga joylashtirish mumkin. Topshiriqni bajarishda oldin bolalarning e'tiborini xonaning alohida joylariga (deraza tokchasi, gilamning o'ng tomonidagi burchak va b.) qaratish kerak, shundan keyin ularning o'zlari ham yaxshi mo'ljal ola boshlaydilar.
Bolalar avval «Ko'p gullar», «Bitta daraxt» kabi sodda gaplardan foydalanadilar. Keyin ular ikkita sodda gapni bitta qo'shma gapga birlashtirishni o'rganadilar: «Gullar ko'p, daraxtlar esa bitta».
«Bitta» va «ko'p» tushunchalarini mustahkamlash uchun har xil usullardan foydalanish tavsiya etiladi. Bolalarga ko'p marta chapak chalishni, bir marta baland sakrashni, bolg'a bilan ko'p marta taqillatishni, so'ngra tarbiyachi bolg'a bilan necha marta taqillatgan bo'lsa (2-3 martadan ko'p emas), shuncha marta taqillatishni taklif qilish mumkin. Ritmik, bir tovushni ikkinchisidan ajratib taqillatish kerak. Agar bolalar 2-3 ta tovushni ajratishga qiynalishsa, u holda har qaysi urishdan keyin: «Bir, yana bir, yana bir» deyish kerak.
O'yinchoqlar va buyumlar bilan didaktik o'yinlar bajarish ma'qul, bu o'yinlar jarayonida bolalar «bitta» va «ko'p» tushunchalarini bir-biridan farq qilishni o'rganadilar.
«Qo'ziqorin terish» o'yini. Tarbiyachi oldindan guruh xonasining har xil burchaklariga taglikka o'rnatilgan archalarni qo'yadi, archalar ostiga esa qo'ziqorinlarni qo'yadi. Shundan keyin bolalar bilan qo'ziqorin terishga boradi. Har qaysi bolaning qo'lida savati bor. Tarbiyachi o'yin syujetini rivojlantiradi: «Bolalar o'rmonga borishdi. Lola qizil qalpoqchali katta qo'ziqorin topdi. G'ani esa jigarrang qalpoqchali kichkina qo'ziqorin topdi. Halima ham katta qo'ziqorin topdi. Shavkat esa kichkina qo'ziroqin topdi». Shundan keyin bolalarning hammasi bir erga to'planib, har qaysi bola topgan qo'ziqorinini stolga qo'yadi. Tarbiyachi yakunlaydi: «Har qaysingizda bittadan qo'ziqorin bor edi, endi ko'p qo'ziqorin bo'ldi».
«Uloqlar bilan echki» o'yini. Bu o'yinning maqsadi ayrim elementlardan to'plam tuzish bo'yicha mashq qildirish. O'yin boshlanishiga qadar kichkintoylarni «Bo'ri bilan yetti uloq» ertagi bilan tanishtirish, echki bitta, uloqlar esa ko'p ekanini aniqlash, o'yinchoq echki bilan uloqlarni ko'rish kerak. Shundan keyin bolalardan kimdir ko'zini berkitadi, tarbiyachi esa uloqlarni har xil joyga yashiradi. Echki ma'raydi: «Mee», bola ko'zini ochib, uloqlarni qidira boshlaydi. Tarbiyachi bunday deydi: «Uloqlar shoxdor echkidan yashirnishdi, qaydasiz uloqchalar, qaydasiz, jajjivoylar?». Bola uloqni topib, bir so'zi bilan uni stolga qo'yishi zamonoq echki yanama'raydi: «Mee». Tarbiyachi echki yana bitta uloqni qidirishni so'rayapti, deydi. O'yin hamma uloq topilguncha davom etadi. Eng oxirida echki «Rahmat, endi uloqlar ko'p, ularning hammasi topildi», deydi.
«Jajjivoy» o'yini oldingi o'yinga o'xshash o'tkaziladi. Bitta mushuk va ko'p mushukcha, bitta tovuq va ko'p jo'ja, bitta o'rdak va ko'p o'rdakcha bo'lishi mumkin va h. k.
«Bitta» va «ko'p» tushunchalarini farq qildirish uchun sharlar, halqachalar, toshchalar va boshqa narsalar bilan o'yin o'tkazish mumkin. Tarbiyachi stolga bitta va ko'p buyum qo'yadi. U bitta buyumni ko'rsatnb, «Bitta shar (tugma, halqacha)» deydi. Shundan keyin buyumlar guruhlarini ko'rsatadi va deydi: «Ko'p narsalar (tugmalar, halqalar)». Tarbiyachi bolalarga bittadan shar olishni taklif qiladi va shunday deydi: «Naimada. bitta shar, Jasurda bitta shar, Vohidda bitta shar. Yana bitta shar kimda, ko'rsating. Har kim o'z sharini stolga savatga, qutiga qo'ysin. Har kimda bittadan edi, endi nechta bo'ldi? Ko'p».
Bolalarga xaltachalar, savatchalar, qutichalar tarqatish va ularga oldin bitta buyum, keyin esa ko'p buyum solishni taklif qilish mumkin.
«Bitta» va ko'p tushunchalarini mustahkamlash uchun o'yin mashqlardan foydalanish tavsiya etiladi. Tarbiyachi stolga bir varaq qog'ozni qo'yadi, uning ustiga istalgan hayvon o'yinchoqlardan, masalan, olmaxonlarning bir nechtasini (5-6 tasini) qo'yadi. Shundan keyin bolalarga murojaat qiladi: «Maysazorda olmaxonlar ko'p. Men bitta olmaxonni mehmonga chaqiraman. Sen ham chaqir
Iroda. Iroda nechta olmaxonni chaqirdi? Mendagi olmaxonlar nechta?»
Bolalar navbati bilan to qog'ozda bitta ham o'yiichoq qolmaguncha bittadan o'yinchoq oladilar. Tarbiyachi so'raydi: «Maysazorda nechta olmaxon qoldi? (Bitta ham qolmadi). Mendagi olmaxonlar qancha? (Ko'p). Yana maysazorda olmaxonlar ko'p bo'lishi uchun kelinglar bunday qilaylik. (O'yinchoqlarni oldingi joylariga qo'yadi.) Said, senda nechta olmaxon qoldi? (Qolmadi.) Maysazorda olmaxonlar nechta bo'ldi? (Ko'p)».
Bunday o'yin mashqlarni boshqa hayvonlar to'plami bilan ham o'tkazish mumkin, bular o'rdak bilan o'rdakchalar, ayiq bilan ayiqchalar, quyon bilan quyonchalar bo'lishn mumkin. Bu xil mashqlarning borishida bola har bir guruh alohida buyumlardan iborat ekanini tushuna boshlaydi, guruhdan bitta buyumni ajratishni, «ko'p», «bitta» tushunchalarini farq qilishni o'rganadi. Bu o'rinda mazkur tushunchalar bir-biriga qarshi qo'yilmaydi (mana - ko'p, mana - bitta), balki bir-biriga taqqoslanadi. «Bitta» guruhning tarkibiy qismi sifatida qatnashadi. Bu mashqlarni o'tkazishda tarbiyachi bolalarga tez-tez «Qancha?» savolini berishi kerak; ularni ko'p, bitta, bitta ham yo'q so'zlarnii ishlatishga undashi kerak. Kichkintoylar javob berayotganida buyumlarning o'zini ham, ularning miqdorini (bitta quyoncha, ko'p quyoncha) ham aytishlarini talab qilish zarur.
Ta'limiy faoliyatga har xil illyustratsiya materiallarning kiritilishi ham bolalarning «bitta» va «ko'p» tushunchalarini o'zlashtirishlariga yordam beradi. Chunonchi, «Mushuk mushukchalari bilan», «It bilan itchalar» rasmlarini qarab, bolalar bitta mushuk va ko'p mushukchalar, bitta it va ko'p kuchukchalar deyishadi, bolalar bitta sabzavot va ko'p mevalarni topadilar, bitta katta pomidor va ko'p kichik pomidorlarni topadilar.
Jismoniy tarbiya va musiqa, tasviriy faoliyatlarga oid faoliyatlarda bolalar har doim «ko'p» va «birlik» tushunchasi bilan uchrashadilar. Masalan, koptoklar va cho'plar ko'p, xoda esa bitta, bayroqchalar va ro'molchalar ko'p, zina esa bitta.
Rasm solish vaqtida tarbiyachi bolalarning qalami nechtaligini so'raydi (har kimda bittadan, hammada esa ko'p).
Musiqa faoliyatida bolalar nog'oraning har bir taqillashiga yoki boshqa musiqa asbobining har bir ovoziga stulga yoki stolga bittadan o'yinchoq qo'yadilar.
Tarbiyachi o'z ishida kundalik turmushdagi vositalardan ham keng foydalanishi mumkin. Uning topshirig'i bilan bola bitta, keyin yana bitta qoshiq keltiradi yoki bitta katta va ko'p kichik qoshiqlarni keltiradi. Tarbiyachi bolalarga kitob o'qib berar ekan, kitobning bittaligini, uning varaqlari esa ko'pgina ekanini ta'kidlaydi. Hovlida sayr qilib yurganda tarbiyachi, bolalar e'tiborini bitta terak va ko'p qarag'ay o'sayotganiga, qumli joy bittaligiga, skameykalar esa ko'p ekaniga qaratadi.
Kichik guruh bolalari to'plamdan alohida elementni, ajratishga va shu elementlarni bitta to'plamga birlashtirishga, to'plamni yagona butun deb qabul qilishga shunday usulda o'rgatiladi.
Miqdoriy tasavvurlarni shakllantirishga oid ishning navbatdagi bosqichi maktabgacha yoshdagi bolalarni buyumlar guruhlarini taqqoslashga o'rgatish, «tenglik» va «tengsizlik» tushunchalari bilan tanishtirishdan iborat. Bu bosqichda bolalarga bir guruhning har bir buyumini boshqa guruh buyumlari bilan mos keltirish va shu yo'l bilan (sanamasdan) qaysi guruhda ular ko'p, qaysi guruhda ular kam yoki teng ekanini aniqlashni o'rgatish muhimdir. Tarbiyachi bolalarga buyumlarni ustiga qo'yib va yoniga qo'yib taqqoslash usullarini o'rgatadi. Eng sodda amaliy taqqoslash usuli - ustiga qo'yib taqqoslashdan boshlash kerak. Masalan, tarbiyachi buyumlarga (3-5 ta) ularning tasvirlarini qanday qoplash kerakligini ko'rsatadi. Maktabgacha yoshdagi bolalar bu usulni egallab olganlaridan keyin bolalarni buyumlarning kartochkadagi tasvirlari ostiga qo'yishga, bunda ular orasidagi intervalni qat'iy saqlagan holda (ya'ni buyumlar orasidagi masofaga qat'iy amal qilgan holda) o'rgatish kerak.
Tarbiyachi buyumlarni bir-birining ustiga va yoniga qo'yish yo'llari bilan taqqoslash usulini bolalarga o'rgatganidan keyin, to'plamlarning tengligi (tengsizligi) ni o'rnata olishga, «tengdan» (qancha bo'lsa, shuncha»), ko'pkam» munosabatlarini o'rnatishni o'rgatadi. Shu maqsadlarda buyumlarning ikki guruhini taqqoslashga doir har xil mashqlardan foydalaniladi. Masalan, bolalar qo'g'irchoqlar va piyolalar, quyonchalar va sabzilarning miqdorlari teng yoki teng emasligini, qaysi buyumlar: chelakchalar yoki kurakchalar, qizil yoki ko'k doirachalar ko'p yoki kam ekanini aniqlaydilar. Taqqoslash uchun buyumlarning miqdori teng (2 va 2,3 va 3,4 va 4,5 va 5) va teng emas (2 va 3, 3 va 4, 4 va 5 ta buyumga ortiq yoki kam) doirachalar beriladi.
Tarbiyachi bolalarni buyumlar guruhlarini taqqoslaganda qanday obyektlar ko'p, qandaylari kam ekanini aytishga o'rgatadi («Qizil doirachalar ko'k doirachalardan ... ta ortiq, ko'k doirachalar qizil donrachalarga nisbatan ... ta kam, ko'k doirachalar nechta bo'lsa, qizil doirachalar ham shuncha»).
Tarbiyachi bir xil buyumlarning orasidagi miqdoriy munosabatlarni doim almashtirib turishi kerak. Masalan, shunday qilish kerakki, ko'k donrachalar qizil doirachalardan ham ko'p bo'lsin, ham kam bo'lsin, qizil doirachalar qancha bo'lsa, shuncha bo'lsin. Taqqoslanayotgan guruhlarning fazoviy holatlarini ham o'zgartirib turish kerak. Masalan, to'plam polotnosining goh ustki, goh pastki qatoriga ko'proq (kamroq) miqdorda buyumlarni joylashtirish kerak, bolalar kartochkada ham mos ravishda shu ishni bajarishlari kerak. Bunday mashqlarni bajarish jarayonida bolalar har xil turdagi va rangdagi buyumlar (ayiqchalar, mashinachalar, yashil, sariq, sharlar va h. k.) ortiq, kam, teng bo'lishi mumkinligini bilib oladilar.
O'quv yili oxirida bolalarga har xil o'lchamdagi buyumlar miqdorini taqqoslashni (ustiga yoki yoniga qo'yish bilan) o'rgatish kerak. Chunonchi, kichik va katta kubchalar guruhlarini taqqoslashda (har bir katta kubchaga bittadan kichik kubchani qo'yib) kichkintoylar bitta kichik kubcha juftsiz qolganini, demak, kichik kubchalar ko'p, katta kubchalar kam ekanini aniqlaydilar. Shunga o'xshash mashqlarda munosabatlarning, ya'ni katta ob'ektlar ko'p, kichiklari kam; kattalari kam, kichiklari ko'p; katta va kichik obyektlar miqdori teng kabi munosabatlarning har xil variantlarini o'rgatish kerak. Bu xil mashqlar jarayonida bolalar har xil analizatorlar yordamida idrok qilinadigan ikki guruh elementlarini juftlab taqqoslashni o'rganadilar. Katta va kichik buyumlarning tengligi ham, qator yoki biror geometrik shakl (masalan, doira, kvadrat, uchburchak) shaklida joylashtirilgan buyumlar tengligi ham shunday qaraladi. Tengliklarni tekshirish uchun bolalarga bir guruh buyumlarni ikkinchi guruh buyumlari qarshisiga (juftlab) joylashtirish, ularni sanab chiqish va topilgan sonlarni taqqoslashni taklif qilish mumkin.
Shuningdek, tengsizliklarni taqqoslashga doir mashqlar o'tkazish kerak. Bunda bolalarga qandaydir buyumlar ikknnchi taqqoslanayotgan guruhdagi buyumlardan kam joy egallashiga qaramay (ularning joylashuvi,kattaligiga qarab), ko'p bo'lishi mumkinligini ko'rsatish kerak. Bu xil mashqlar bolani buyumlarning soni ularning o'lchami va joylashuvlariga bog'liq bo'lmasligini tushunishga olib keladi.
XULOSA
Psixologik, pedagogik tadqiqotlami ko'rib chiqib shunday xulosa qilish mumkinki, bolalarda m atematik tushunchalarni shakllantirish tarbiyachi (pedagog) rahbarligida, maqsadli tashkil qilingan faoliyat jarayonida samarali rivojlanadi. Tarbiyachi (pedagog) rahbarligida ta’lim jarayonida umumiylashtirish, fikrlash, m antiqiy bog'lash bilimlari rivojlanadi va bu pedagogik jarayonda o‘z aksini albatta topadi. Maktabgacha ta ’lim jarayonida bunday sharoitlaming yaratilishi masalani yechishda o‘iganilayotgan bilimlami mustahkamlash, masalani mustaqil yechish ko‘nikmasini rivojlantirish, m uam m oni yaqindan ko‘ra bilish va uni yecha olish, olingan natijalardan masalani yechish jarayonida foydalanishni bilish uchun imkon yaratadi. Ushbu masalani yechishda psixologlaming birlamchiligi shundaki, bolada matematik tushunchalarni shakllantirish maxsus psixologik qonuniyatlar asosida amalga oshiriladi. Ammo matematik tushunchalar inson bilan biiga tug‘ilmaydi. Bolalarda shu xususiyatlami tarbiyalashda maktabgacha ta’lim katta ahamiyat kasb etishi kerak. Fan-texnika va hayotning zamonaviy rivojlanish darajasi m aktabgacha ta ’lim oldiga o ‘sib kelayotgan yosh avlodlarga ta ’lim-tarbiya berish jarayonini uzluksiz takom illashtirish vazifasini q o ‘yadi. Pskologlar, pedagoglar va m etodistlar tajribali o ‘qituvchilar bilan birgalikda m atonat bilan darsni tashkil etish yo‘llari, shakllari ham da uslublarini izlashm oqda, bilim va ko‘nikm alar sifatini ko‘tarish sharoitlari ishlab chiqilmoqda. Ta’lim-tarbiya sifatini kuchaytirish talaolarini qo‘yayotganda yosh avlod bilan m atonatli xizmat qilish m uhim dir, maktabgacha ta’lim faqatgina aniq bilimlar hajmini belgilabgina qolmay, balki o‘zlashtirilgan bilimlar olingan natijalar asosida bolalarda matematik tushunchalarni rivojlantirishdan iboratdir. Mantiqiy masalalar bolalarning bilishga bo‘lgan qiziqishini faollashtiradigan, ijodiy qobiliyatni shakllantiradigan kuchli vositadir. Bu jarayonda o'yin texnologiyalari alohida ahamiyatga ega.
Glossariy
Konpetensiya – bilim, ko`nikma.
Kontsepsiya – majmua, tizim.
Varyativ qism – ijtimoiy va iqtisodiy shart-sharoitni mumkin bo`lgan qismi.
Integratsiya – tiklash, to`ldirish, uyg`unlik, birlamchi.
Interaktiv qism – pedagogikada ishlagan maktabgacha ta’limtashkilotidan
Dinamika – ijobiy xislatlarni baholay olish.
Umitostion – ishlab chiqarish firmalar, tashkilot hodimlarining xatta-xarakati.
“Men” konsepsiyasi – bolani o`zi haqida tasavvurlarining tizimi uning refleksiv faoliyaning bir qismi.
Tendensiya – raqobat, o`sish g`oya, fikr, qaror bir tomonlama fikr.
amalga oshirish shart bo`lgan maktabgacha ta’limtashkilotining majburiy qismi.
Inklyuziv ta’lim – bolalarning alohida ta’lim extiyojlari va individual teng ta’lim olish jarayoni.
Afstraklastirish – tasavvur.
|
