ÓZBEKSTAN RESPUBLÍKASI JOQARI BÍLÍMLENDÍRÍW,PÁN HÁM INNOVACIYALAR MÍNÍSTRLÍGÍ
BERDAQ ATINDAǴI
QARAQALPAQ MÁMLEKETLÍK UNIVERSÍTETÍ
MATEMATÍKA FAKULTETÍ
Algoritmlestiriw hám programmalastırıw texnologiyaları
kafedrası
“Kompyuterdiń fizikalıq tiykarları”
páninen
Ózbetinshe jumısı
Orınladı: 2 - K1 topar studenti Iztileuov Rasulbek
Qabılladı: Kalbaev Allambergen
NÓKÍS – 2023
Kompyuterlerde grafika hám súwret isleytuǵın qurılmalar
Reje:
1. Videoplata hám videoadapter
2. Monitor hám olardıń túrleri
3. Kompyuter grafikası súwretlew usılları
Monitorlardı hám olardıń ekranǵa maǵlıwmatlardı shıǵarıwdı tikkeley basqaratuǵın ishki sistema apparatı videoadapter dep ataladı. Videoadapter óz ishine tómendegilerdi aladı : elektron nur trubkasın basqarıw sxeması, rastrlı yad (ekranda bolıp ótetuǵın maǵlıwmatlardı saqlawshı hám AXda videobufer maydanın isletetuǵın yad), DEKtiń almasatuǵın mikrosxemaları (belgiler matricaları), kirgiziw-shıǵarıw portları. Videoadapterdiń tiykarǵı xarakteristikaları : jumıs rejimleri (tekstli hám grafiklı), reńlerdiń ámelge asırılıwı (monoxromlı hám reńli), reńler sanı yamasa jartılay reńler sanı (monoxromlıda), ótkeriw qábileti (monitor ekranında gorizontal hám vertikal boyınsha adreslenetuǵın pikseller sanı ), buferli yadtaǵı betlerdiń sıyımlılıǵı hám sanı (betler sanı - bul eslep qalınatuǵın tekstli ekranlardıń sanı bolıp, olardıń qálegen biri tikkeley adreslew jolı menen monitorda sáwlelendiriwge shıǵarılıwı múmkin), belgi matricasınıń ólshemi (monitor ekranında belgi qáliplestiretuǵın, matricanıń qatar hám ústinindegi pikseller muǵdarı), sistemalı shina menen bahalar almasıw tezligin belgileytuǵın bahalar shinasınıń razryadlılıǵı hám basqalar.
Video sistema menen islew ushın funkcional tárepten reń-bereń úskenelerge iye bolıw kerek. Videoplata - bul, atap aytqanda, «videoterminallar» bóliminde aldın kórip ótilgen videoadapter bolıp tabıladı, biraq «tiri video» nı qollaw ushın ol jaǵdayda úlken muǵdardaǵı video ámellerdiń orınlanıwın tezlestiriwshi grafik akseleraciya mikrosxeması bolıwı kerek (ulıwma alǵanda mikrosxema-akselerator bólek platada da jaylasıwı múmkin.
Videoyad sıyımlılıǵı - zárúrli xarakteristika bolıp tabıladı, ol yadta saqlanıp atırǵan piksellerdiń muǵdarın hám olardıń atributların anıqlaydı. Piksel atributınıń razryadlılıǵı, óz gezeginde, atap aytqanda, pikseldi sáwlelendiriwde esapqa alınatuǵın reńlerdiń yamasa reńli túslerdiń múmkin bolǵan maksimal sanın anıqlaydı (mısalı, 65000 reńli (High Color standartı) sáwlelendiriw ushın hár bir atribut eki baytlı ózgeshelikte, 16,7 mln dana reńli kórinisti sáwlelendiriw ushın bolsa (True Color standartı) - úsh baytlı ózgeshelikke iyelewi kerek). Videoyadtiń kerekli sıyımlılıǵın atribut baytlar muǵdarın ekran pikselleri muǵdarına kóbeytirip shama menen esaplap shıǵıw múmkin. Mısalı, monitordıń ótkeriw qábileti 800x600 pikseller bolǵanda hám True Color standartında videoyad sıyımlılıǵı 1440000 bayttan kem bolmawı kerek, ótkeriw qábileti High Color standartında 1280x1024 bolǵanda bolsa 4 Mbayt átirapında bolıwı kerek.
Videoadapter - bul video maǵlıwmatlardı (tekst hám grafikalar) qayta isleytuǵın hám displeydi basqaratuǵın elektron plata bolıp tabıladı. Óz ishine alǵan video yad, I/O registrları, hám BIOS modulı. Displeyge nurlardı basqarıw hám súwretti skanerlew signalların jiberedi.
Videoadapter óziniń BIOSına iye. Ol sistemalı BIOSqa uqsas bolıp, onnan tolıq ǵárezsiz hám ROM mikrosxemasında saqlanadı. Ol videoadapter qurılması hám programmalıq támiynatı arasında interfeys penen támiyinleytuǵın tiykarǵı komandalarǵa iye.
Videoadapter konstrukciyasında arnawlı mikrosxemalar komplekti yamasa grafikalıq processor paydalanıladı.
Videoadapter islewi ushın tómendegi tiykarǵı komponentler kerek:
• BIOS (Basic Input/Output System — kiritiw-shıǵarıw bazalıq sisteması);
• Grafikalıq processor, videoadapterdiń sistemalı logika mikrosxemaları toplamı; videoyad;
• cifrlı analoglı qayta islewshi, DAC—Digital to Analog Converter;
• razyom;
• videodrayver
Zamanagóy videoadapterde kórinisti payda etiw ushın zárúr bolǵan barlıq sxemalar arnawlı mikrosxemada — grafikalıq processorda jaylasqan. Grafikalıq processor hám yad lokal shina arqalı maǵlıwmat almasadı. Programmalı drayver járdeminde videodrayver hám programmalıq támiynat ortasında baylanıs ornatıladı.
Analoglı signaldı cifrlaw ushın waqıt boyınsha diskretizaciya hám dárejesi boyınsha kvantlaw (qandayda bir energiyanıń eń kishi muǵdarı) qollanadı. Bul analoglı signaldıń júdá tez mánisleriniń regulyar túrde kóshirmelew (vıborka-samples) júrgiziletuǵınlıǵın bildiredi. Bul kóshirme analoglı-cifrlı ańlatıwshı (analog to digital converter-ADC) járdeminde kvantlanadı. Shıǵıwda ADC informaciya ekilik kod kórinisinde beriledi. ACD nıń razryadlılıǵı joqarı bolsa, dawıs real shıǵadı. Keri ańlatıw cifrlı analoglı ańlatıwshı (Digital to analog converter DAC) tárepinen orınlanadı.
Zamanagóy monitordıń eki túri ámelde:
— qısqasha ENT-monitor dep atalıwshi elektron-nur trubkası tiykarında isleytuǵın monitor;
— qısqasha LCD monitor dep atalıwshı suyıq-kristallı matricalar tiykarında isleytuǵın monitor;
Fizikalıq tárepten ENT-monitordıń islew principleri ápiwayı kineskopli televizorlardan hesh qanday parq etpeydi. ENT-monitordıń abzallıqları retinde olardıń tómendegi xarakteristikaların keltiriw múmkin:
Tegis ekran. Ele jeterlishe kóp ENT-monitor televizordiki sıyaqlı dóńes ekrannan ibarat. Biraq tegis ekranda qısqa kadrlar kemrek júz beredi, bul bolsa súwret sapasın asıradı hám insan kózi ushın monitordıń kem zıyanlı bolıwın támiyinleydi;
Ekranda súwretti payda etiw chastotası joqarılıǵı. Zamanagóy monitordıń islew chastotası 80 Hz den artıq, yaǵnıy ekrandaǵı súwret 1 sekundta 80 ret jańalanadı. Chastotanı azayıwı súwretti kadr almasıwın seziwge alıp keledi bul bolsa paydalanıwshı kózin júdá sharshatadı. Sistemaǵa monitor drayverin ornatǵannan keyin, qurılma qásiyetleri aynasın ashıw kerek hám saylanǵan reń sanı hám de ekran ólshemi ushın múmkin bolǵan eń múmkinshilikli chastotanı ornatıw kerek. Standart jaǵdayda bar joǵı 60 Hz ornatılıwı múmkin. Ekran ólshemi hám monitordı súwretlew múmkinshiligi. Búgingi kúnde elede dúnya paydalanıwshıları kompyuterlerinde júdá kóp 14 hám 15 dyuymli monitor isletip atır, biraq óndiriwshiler tárepinen házirgi 14 dyuymli monitordı ulıwma, 15 dyuymli monitordı bolsa derlik islep shıǵarılmaydı. Házirgi waqıtta 17, 19 hám 21 dyuymli monitor ǵalabalıq esaplanıp, olardan keń paydalanılıp atır. Bul monitordıń bahaları bunnan bes jıl aldın shıǵarılǵan 14 hám 15 dyuymli monitordıń bahası menen derlik birdey, sapası bolsa talay joqarı bolıp tabıladı.
Monitor ekranında parıqlaw múmkin bolǵan, súwrettiń eń kishi bóleginiń ólshemi — monitordı súwretlew múmkinshiligi dep ataladı. Ekranda gorizontal hám vertikal jaylasqan súwrettiń elementar noqatları, yaǵnıy pikseller sanı súwretlew múmkinshiligin belgileydi. Pikseller sanı qansha kóp bolsa, ekranda sonsha sapalı súwret jaratıladı. Monitordıń múmkin bolǵan súwretlew múmkinshiligi súwretleniwiniń eń úlken mánisi menen belgilenedi. Reńli monitordıń súwretlew múmkinshiligi qızıl, jasıl hám kók reńlerden shólkemlesken úshlikti minimum daǵı bolıp esaplanadı. Reńli monitor ushın noqatlar arasındaǵı aralıq dep atalıwshı jáne bir parametr kiritilgen. Ol millimetrlerdegi qońsılas úshlikler arasındaǵı aralıqqa teń. Noqatları arasındaǵı aralıq mánisi kishi bolǵan monitor, lyuminofordı júdá jaqın jaylasqan úshlik daǵlarına iye esaplanadı hám sol sebepli júdá sapalı anıq súwretlerdi jaratadı, hám kerisinshe, yaǵnıy noqatlar arasındaǵı aralıq mánisi úlken bolǵan monitor tómen anıqlıqtaǵı sapasız súwretlerdi payda etedi.
LCD — monitor jumısınıń fizikalıq tiykarları sonnan ibarat, bunda ENT-monitorǵa salıstırǵanda LCD — monitor ekranında súwretler keshigip payda boladı. Sol sebepli qurılma klassifikaciyasında álbette kórsetiletuǵın bul keshigiw waqtı LCD — monitordıń zárúrli parametri esaplanadı. Bul kórsetkishti jáne monitordıń juwap waqtı depte ataydı. Zamanagóy monitor jaqındaǵana 10 ms li shegaraǵa qádem basqan bolsada, házirde monitordıń keshigiw waqtı 6 ms bolǵan modelleri de ushırasıp turadı.
LCD — monitordıń jumısın taǵı sonday fizikalıq tiykarlarınan biri, ekrandaǵı súwretlerdi hár túrli múyesh astında qaralǵanda birdey emesligi, sol sebepli LCD monitordı anıq bir modeli jarlıǵında kórsetilgen múyeshlerde onıń zárúrli parametri esaplanadı. Kóbinese ekran kórinisin múyeshleri vertikal hám gorizontal boyınsha sáykes keledi. Monitordıń eń jetilisken modellerinde normal kóriw maksimal múyeshi vertikal hám gorizontal boyınsha 178 gradustı quraydı.
Súwretlerdi kompyuter yadına kirgiziw yamasa payda etiw ushın arnawlı sırtqı (átirap ) qurılmaları isletiledi. Eń kóp isletiletuǵın qurılma — bul skaner bolıp tabıladı.
Házirgi waqıtta cifrlı fotokameralardan da súwretlerdi kompyuter yadına kirgiziwde keń paydalanılıp atır. Olardıń ápiwayı fotoapparatlardan parqı sonda, súwret ximiyalıq jol menen fotoplyonkaǵa túsirilmeydi, al fotokamera yadınıń mikrosxemalarına jazıp qoyıladı. Ondan informaciyanı kabel arqalı kompyuterge uzatıw múmkin. Ayırım cifrlı fotoapparatlar maǵlıwmatlardı fayl retinde mayısqaq diskqa jazıp qoyıw múmkinshiligine de iye. Disktaǵı informaciyanı bolsa kompyuterge ótkeriw onsha qıyın emesligin siz jaqsı bilesiz. Súwretti kompyuterge videokameradan da kirgiziw múmkin. Videonıń izbe-izliliktegi qandayda bir kadrdı tańlawı jáne onı kompyuterge kirgiziwi súwretti ustap alıw dep ataladı.
Kompyuterge súwretti kirgiziw ushın onı álbette skanerlew, súwretke alıw yamasa onı ustap alıw shárt emes. Súwretti kompyuterdiń ózinde de payda etiw múmkin. Onıń ushın grafik redaktorlar dep atalıwshı arnawlı programmalar klası islep shıǵılǵan. Informaciyanı grafik formada islep shıǵıw, usınıw, olarǵa qayta islew, grafik obyektler hám fayllarda bolǵan nografik obyektler ortasında baylanısıw ornatıw kompyuter grafikası dep ataladı.
Kompyuterlerde isletiletuǵın barlıq súwretler tómendegi gruppalarǵa bólinedi.
2D grafika. Bunda eki ólshewli grafikanıń programmalıq támiynatı (x, y) koordinatalar sistemasında maydan súwretin payda etiw múmkinshiligin beredi.
3D grafika. Bunda úsh ólshewli grafikanıń programmalıq támiynatı tegis ekranda (x, y, z) (3D) koordinataları sistemasında súwretlerdi payda etiw múmkinshiligin beredi. Úsh ólshewli model sızıqlar hám qıysıq betler menen óz-ara baylanısqan kóplegen noqatlar járdeminde jaratıladı.
Animaciya grafikaları. Bul grafika analiz, sintez, modellestiriw, tekstlestiriw, sızılmashılıq, basqarıw sıyaqlı proyektlewdi avtomatlastırıw jumısların hámme basqıshların óz ishine aladı. Mısalı : reklama daǵazaları hám telekórsetiwdegi bir súwretti ishine ekinshisin kirgiziw hám basqalar.
4D grafigi. Bul waqıt sistemasındaǵı úsh ólshewli súwret bolıp tabıladı.
2,5D grafigi. Bul túrdegi grafik súwret de bar bolıp tabıladı. Bul 2 D kórinisli súwret bolıp 3D súwretiniń ayırım qásiyetleri menen toldırılǵan (mısalı, ústinli diagrammada hár bir ústin qalınlıǵı da kórinip turadı ).
Súwretler arnawlı redaktorlar tárepinen jaratıladı jáne bul grafik redaktorınan alınǵan súwretti informaciya sisteması jáne onı saqlaw (jazıw) usılları bar. Bunday informaciya sisteması ulıwma maǵlıwmattı (arnawlı bir ekran apparatındaǵı súwretti kórsetiw, ólshem, pikseller sanın, baspadan shıǵarıw ushın baspadan shıǵarıw túrin, informaciyanı qısıw dárejesi hám usılın) óz ishine alıwı múmkin. Bunday maǵlıwmatlar súwretti durıslaw basqıshında jaratıladı hám tártipke salıw waqtında keyingi paydalanıw ushın mólsherlengen. Mısalı, CorelDraw faylları iymek sızıqlarındaǵı maǵlıwmattı óz ishine aladı, Photoshop faylları qatlamlar, kanallar hám basqalar haqqında maǵlıwmat aladı. Hár bir grafika redaktorı bul maǵlıwmattı redaktorǵa (jazıw) jazǵanda málim bir tárizde kodlaydı. Sonday etip, grafik fayl formatı súwret haqqında maǵlıwmat kompleksi hám faylǵa qanday jazıwlıwı túsiniledi. Ádetde, barlıq grafik formatlardı eki gruppaǵa bolıw múmkin. Ulıwma maqsetlerdegi formatlar tek ǵana súwretti óz ishine aladı hám olardı (gif, tiff, jpeg, hám taǵı basqa ) hám aralıq súwretti redaktorlaw nátiyjelerin (cdr, cpt, psd, a hám taǵı basqa ) saqlaw ushın arnawlı formatlardı saqlaw, uzatıw yamasa kóriw ushın mólsherlengen.
Grafik fayllar kólemi úlken bolǵanı ushın, kompress (paket) maǵlıwmatların alıw múmkin. Házirgi kúnde eki arxivlaw usılı ámeldegi - joytıwsız hám sapalı. Joǵatılǵan tıǵızlıqtı algoritmları progammalıq arxiv algoritmlarına uqsas (LZH, PKZIP, ARJ). Olardıń eń ataqlıları LZW (LZ84) ataqlı GIF, TIFF rastr formatlarında keń qollanıladı. Joǵatılǵan arxivlaw algoritmları insan tárepinen qabıl etilmegen maǵlıwmattı (JPEG, PCD) biykarlaydı. Bul algoritmnıń tiykarǵı kemshilikleri original súwret sapası sezilerli dárejede tómenlewi múmkin. Sol sebepli, JPEG formatında tek tuwrılawdıń juwmaqlawshı nátiyjelerin saqlaw usınıs etiledi.
Grafikalıq sistemalarda zamanagóy qurılma quralları bólek orın iyeleydi. Bulardan biri videoadapter apparatın kórip shıǵamız. Videoadapterlar rawajlanıwlanıwınıń uzaq jolın basıp ótdi. Birinshi personal kompyuterlerde monitor retinde televizorlardan paydalanıwdı, házirgileri bolsa kompyuterdi quwwatlı grafikalıq stanciyaǵa aylandırıp atır. Bul aralıqta plata hám standartlardıń bir neshe áwladı almastı.
Daslep MDA - Monochrome Display Adapter (displeydiń monoxrom adapteri) standartı payda boldı. MDA platası ekranǵa tek alfavit-cifrlı informaciya - háripler hám nomerlerdi shıǵarıw qábiletine iye edi. Bunda hesh qanday grafika hám reń joq edi. MDAnı almastırǵan CGA - Color Graphics Adapter (reńli grafika adapteri) tek ǵana tekstli, bálki grafikalıq rejimde de isledi hám berilgen on altı reńden tórtewi shıǵıwın támiyinlep turadı.
EGA - Enhanced Graphics Adapter (jaqsılanǵan grafika adapteri) 64 reń palitrasınan ekranǵa shıǵıs reńlerdi 16 danaǵa shekem jetkezdi hám ekranǵa shıǵarılatuǵın grafika sapasın sezilerli jaqsıladı. EGA standartı payda bolıwı menen grafikalıq programmalardan, atap aytqanda birinshi Microsoft Windows operacion sistemalarınan, keń paydalanıw baslandı.
VGA - Video Graphics Array videostandartı eń qolay, búgingi kúnge shekem paydalanılıp atırǵan bolıp, az-azdan SVGA (Super-VGA) standartına ótti. VGAnıń birinshi plataları 262144 reń palitrasınan 256 reńdi ekranǵa shıǵardı. Keyinirek VGA menen birge sáykes keletuǵın júdá kóp platalar payda boldı, olarda múmkin bolǵan reń túsleri 16, 8 millionǵa shekem jetti (True Color rejimi).
Videoadapterlardı islep shıǵıwshılardıń ulıwma umtılıwı - monitor ekranında realǵa maksimal jaqınlasqan múmkinshilikte sapalılaw súwretti alıw. Bunda tómendegi:
sáwlelendirilip atırǵan reńler sanın kóbeytiw;
anıq hám hár túrli súwretlew qábiletin arttırıw;
súwretti ekranǵa shıǵarıw tezligin tezlestiriw wazıypaları mudamı boladı.
Zamanagóy videoadapterlar bunnan da joqarı razryadqa iye, mısalı bir noqatqa 32 bit, biraq bunda kórinetuǵın reńler sanı artpaydı. Qosımsha razryadlarda saqlanatuǵın informaciya arnawlı programmalar tárepinen grafikanı kórsetiw operaciyaların tezlestiriw ushın yamasa poligrafiya ónimin tayarlawda kompyuterden paydalanılǵanda reńdi uzatıwdı jaqsılaw ushın paydalanıladı.
Zamanagóy videokarta - óz yadında ekran obrazın saqlaytuǵın hám monitor ushın signaldı qáliplestiretuǵın ápiwayı qurılma emes. Házirgi waqıtta bul óziniń mikroprocessorlarına iye bolǵan miniatyuradaǵı kompyuter bolıp, ózi esaplardı orınlaw hám ekranda ne hám qanday qurılıp atırǵanın basqarıw qábiletine iye. Videokartalardıń esaplardı hám súwretlerdi qurıw qábiletin apparatlı videotezletiw dep ataladı (eger videokartada bunday qábilet bolmasa, júk tiykarǵı processorǵa túsedi jáne bul halda programmalıq videotezleniw haqqında aytıladı). Zamanagóy kompyuter oyınları ushın videoadapterda tezleniw funkciyalarınıń bolıwı zárúr.
Grafik informaciyanı kirgiziw qurılmaları. Grafikalıq informaciyanı cifrlı formaǵa ózgertiw procesi tómendegi eki basqıshda ámelge asıriladı:
Oqıw - grafikalıq elementti (noqat, sızıq, elementar fragment) hám qabıl etilgen koordinatalar sistemasında onıń koordinatalarınıń anıqlaw.
Kodlaw – oqılǵan informaciyanı belgilengen qaǵıydalarǵa muwapıq cifrlı kodqa aylandırıw.
Oqıw processinde insan qatnasıwınıń dárejesi boyınsha grafikalıq informaciyanı kirgiziw qurılmaları hám avtomatikalıq hám yarım avtomatikalıq qurılmalarǵa bólinedi.
Grafikalıq informaciyanı avtomatikalıq kirgiziw qurılmaları ózgertiwdiń gúzetiwshi yamasa jayıwshı metodlarınan paydalanıladı. Birinshi jaǵdayda jumısshı organ abscissa oǵı boylap ózgermeytuǵın tezlikte jıljıp berilgen qıysıqlıq shegarasın gúzetedi (ózgertiriletuǵın qıysıqlıq ordinata oǵı boyınsha jumısshı organ iyiwiniń san bahaları kórinisinde ańlatıladı ). Ekinshi halda abscissa oǵı boylap qanday da qádemde jumısshı organ súwretti skanerlewdi ámelge asıradı. Bunda berilgen qıysıqlıq penen skanerleytuǵın nur kesilisiw noqatlarınıń ordinataları belgilengenler etiledi. Grafikalıq informaciyanı kirgiziw avtomatikalıq qurılmaları tek quramalı bolmaǵan súwretlerdi, mısalı bir argumenttiń bir ǵana mánisi bolǵan funkciyalarınıń grafikların kodlawda qollanıladı, sebebi quramalı súwretlerdi kiritip atırǵan súwret elementlerin tanıwda talay qıyınshılıqlar tuwıladı.
Grafikalıq informaciyani kirgiziw apparatı jumısshı maydan - planshetke iye boladı, ol jaǵdayda hújjet hámde alfavitli-cifrlı informaciyanı kirgiziw ushın alfavitlicifrlı hám funkcional klaviaturalar jaylasadı. Planshette jumısshı organ koordinatalarınıń xarakteristikalaytuǵın kodlardı alıw usılı boyınsha grafikalıq informaciyanı kirgiziw qurılmaların optikalıq -mexanik, setkalı hám basqalarǵa bóliw múmkin.
Kompyuterde jaratılǵan súwretler kompyuter grafikasın kórkem óner, baspa, media, video oyınlar, filmler, televiziyalıq programmalar, qısqa kólemli filmler, reklama rolikleri, videolar hám simulyatorlarda súwretlerdi jaratıw yamasa olarǵa úles qosıw ushın paydalanıw esaplanadı. vizual kórinisler dinamikalıq yamasa statikalıq bolıwı múmkin. Sonıń menen birge, bul eki ólshewli (2D) bolıwı da múmkin, eger kompyuterde jaratılǵan súwretler termini filmler hám televiziyalıqta kórinis yamasa arnawlı effektlerdi jaratıw ushın isletiletuǵın 3D kompyuter grafikalarına shaqırıq qılıw ushın eń kóp isletiledi. Buǵan qosımsha túrde, 2D kompyuterde jaratılǵan súwretlerdi isletiw ádetde "dástúriy animaciya" dep ataladı, kóbinese Adobe Flash yamasa Toon Boom sıyaqlı arnawlı animacion programmalar isletilmegende, kompyuterde jaratılǵan súwretler planshet hám tıshqansha járdeminde qolda sızıladı.
Kompyuter animaciyası bul janlandırılǵan súwretler jaratıw ushın isletiletuǵın process bolıp tabıladı. Kompyuter animaciyası tiykarlanıp 3D modellerdiń háreketin toqtap qalıw háreketi usılları hám 2D súwretlerdiń kvadratshalar animaciyası járdeminde dástúriy animaciya texnikası ushın cifrlı miyrasxor esaplanadı. Kompyuter tárepinen islep shıǵılǵan animaciyalar basqa fizikalıq tiykarındaǵı processlerge qaraǵanda kóbirek qadaǵalaw etiledi, effektlerdi tartıw ushın miniatyuralardı jaratadı yamasa qosımsha islerdi atqaradı jáne bul basqa texnologiyalar járdeminde ámelge asırılmaytuǵın súwretlerdi jaratılıwma múmkinshilik beredi. Bunnan tısqarı, bir grafik artistqa bunday quramdı aktyorlar, qımbat bahalı tosıq bólekleri yamasa rekvizitlarsız islep shıǵarıwǵa ruxsat beriwi múmkin. Hárekettiń oyda sáwlelendiriwin jaratıw ushın kompyuter monitorında súwret sáwlelendiriledi hám tákirarlanıwshı oǵan uqsas jańa súwret penen tákirarlanadı, biraq waqıt ótiwi menen (ádetde 24, 25 yamasa 30 kvadrat sekund tezlikte) rawajlanǵan.
Kompyuter ekranı hár qanday súwretti mayda noqatlardıń kompleksi retinde sáwlelendiredi. Ekrannıń hár bir sonday noqatı piksel dep ataladı. Ekrandaǵı súwrettiń qandayda bir bólegi úlkenlestirilse, piksel reńli tuwrı tórtmuyesh formasına iye ekenligin kóriw múmkin. Piksellerdiń ekranda jaylasıwın shaxmat doskasındaǵı keteklerdiń jaylasıwına yamasa reńli kestege uqsatıw múmkin. Sonday eken, pikseller kompleksi ekranda súwretti payda etiwshi keste (matritca) nı payda etedi. Monitor túrine qaray matrica ólshemleri piksellerde 640x480, 800x600, 1024x768, 1600x1200… sıyaqlı bolıwı múmkin. Matrica ólshemi ekran ólshemine baylanıslı bolmaydı. Birdey ólshemli ekranda matrica ólshemi qansha úlken bolsa, onı quraytuǵın noqatlardıń ólshemi sonsha kishi boladı. Yaǵnıy, ekrandaǵı súwrettiń sapasıda jaqsı boladı. Ekran múmkinshiligi monitor, videoqurılma hám operacion sistema múmkinshiliklerine baylanıslı bolıp, piksellerde ólshenedi hám ekranda tolıǵınsha jaylasatuǵın súwret ólshemin anıqlaydı.
Súwret múmkinshiligi - bul súwrettiń ózgesheligi bolıp, bir dyum uzınlıqtaǵı kesindinde neshe noqat súwretlengenligi (dpi) menen ólshenedi. Bul birlik grafik redaktor yamasa skaner járdeminde súwret payda etiw waqtında belgilep alınadı. Súwret múmkinshiliginiń ma`nisi súwret faylında saqlanıp, súwrettiń taǵı bir ózgesheligi - haqıyqıy ólshemi menen baylanıslı boladı.
|
