44
Har bir chulg‘am bir xil qarshilikka ega bo‘lgan tashqi
zanjir bilan biriktirilsa, ularda
qo‘yidagicha aniqlanuvchi toklar oqadi (1 b-rasm):
i
I Sin
t
i
I Sin
t
i
I Sin
t
m
m
m
1
2
0
3
0
120
240
(
)
(
)
(
)
(2)
Chulg‘amlarda oquvchi toklarning o‘zgarish tezligi (davr tezligi) baravar bo‘lsada,
ularning o‘zgarishida fazalar farqi mavjud. Tekshirayotgan sistemamizda fazalar farqi 120
0
.
Shunday fazalar farqi bo‘lib, bir xil chastotada o‘zgaruvchi uchta tok yoki e.yu.k.lar sistemasi
uch
fazali sistema
deb ataladi. Toklarning o‘zgarishi 2-rasmda sinusoida va vektorlar bilan
ko‘rsatilgan.
Yuqoridagi
formulalardan
i
i
i
1
2
3
0
. (3)
kelib chiqadi. Shuning uchun 1b-rasmdagi qaytarib keltiriluvchi uchala o‘zkazgichni tashlab
yuborib, chulg‘amlarning uchlarini biriktirishimiz mumkin. Iste’molchida ham shu singari
biriktirish bo‘lishi mumkin.
Natijada
yulduz nusxa sxema
kelib chiqadi (3-rasm).
2-rasm. Toklarning o‘zgarishining sinusoida va vektorlar bilan ko‘rsatilishi.
Yulduz nusxa biriktirilgan uch fazali sistemada chulg‘amlar orqali o‘tuvchi toklar
faza
toklari
deb ataladi; generatordan iste’molchiga elektr uzatish liniyasi orqali utuvchi toklar
liniya
toklari
deb ataladi. Yulduz nusxa sxemada faza toklari liniya toklariga teng:
f
l
I
I
. (4)
3-rasm.
Yulduz nusxa sxema ko‘rinishi.
Yulduz nusxa sxemada liniya kuchlanishi faza kuchlanishlarining geometrik ayirmasiga
teng bo‘ladi, ya’ni
45
12
1
2
23
2
3
31
3
1
,
,
.
E
E
E E
E
E E
E
E
(5)
Kuchlanishlar vektor diagrammasidan liniya kuchlanishini
faza kuchlanishiga nisbatan
qancha katta bo‘lishini topish mumkin:
E
E
Sin
1
12
0
2
60
.
(6)
Bundan
E
E
12
1
3
, ya’ni
3
l
f
E
E
.
(7)
kelib chiqadi
Bir fazaning boshini ikkinchi fazaning oxiri bilan biriktirib,
biriktirilgan joylardan
iste’molchi tomonga o‘tkazgichlar tortsak,
uchburchak nusxa sxema
hosil bo‘ladi (4-rasm).
Uchburchak sxemada liniya kuchlanishi faza kuchlanishiga teng bo‘ladi:
f
l
E
E
. (8)
Bunday sxemada liniya toki fazadagi toklarning geometrik ayirmasiga teng, ya’ni
,
,
I
I
I
I
I
I
I
I
I
1
31
12
2
12
23
3
23
31
.
(9)
4-rasm. Uchburchak nusxa sxemaning ko‘rinishi.
Yulduz nusxa sxemadagi kabi mulohaza yuritsak qo‘yidagi ifoda kelib chiqadi:
3
l
f
I
I
. (10)
Uch fazali sistemalar bir fazali sistemalarga nisbatan bir qator afzallaklarga ega. Bular
birinchidan, teskari o‘tkazgichlarga zarurat qolmaganligi sababli ularning o‘rnatilmasligi hisobiga
olinuvchi iqtisodiy samara va ikkinchidan, mexanizmlarni harakatga keltiruvchi elektr motorlari
uchun zarur bo‘lgan aylanuvchan magnit maydonining hosil qilinishi bilan bog‘liqdir.
