tomizilganda ko’pincha og’riq paydo qiladi va achishtiradi. Shuning uchun ham keyingi
vaqtlarda ko’z tomchilarini izotonik holda berish maqsadga muvofiq deb topilmoqda. XI
DFga ko’ra, ko’z tomchilarining osmotik bosimi 0,9 % li natriy xlorid erit-masining
osmotik bosimiga teng bo’lishi kerak.Dori moddalar eritmalarining izotonik
konsentratsiyasini turli usullar bilan hisoblash mumkin. Bulardan eng oddiysi natriy
xlorid ekvivalenti bo’yicha hisoblash. Buning uchun 1 g kerakli modda bir xil sharoitda
necha g natriy xlorid bilan bir xil osmotik bosim hosil qila olishini bilish kerak. Masalan,
1 g suvsiz glukoza 0,178, 1 g natriy bro-mid 0,62, 1 g geksametilentetramin 0,22, 1 g
dikainga 0,18 natriy xloridga teng va hokazo. Masalan, dorixonaga 21.1- retsept kelib
tushadi. Jadval bo’yicha 1 g dikain 0,18 natriy xloridga teng. Natriy xlorid 0,9 % edi. 0,3
g dikain ekvivalenti 0,3 • 0,18 = 0,05 g natriy xlorid. Demak, natriy xloridni 0,9 - 0,05 =
0,85 g qo’shish kerak.
Rp.: Solutionis Dicaini 0,3:100 ml
Natrii chloridi q.s. Ut flat solutio isotonica
D.S. 1 mldan 3 mahal kuniga, teri ostiga.
#
Ine’kstsiyon eritmalar tayyorlashda esa bu hususiyatlar va turg’unlikni
o’zgarishi strelizatsiya ta’sirida ya’niy harorat ta’sirida
bir necha bor tezlashishni
hisobga olish kerak. Dori moddalar parchalanishini bir qancha usullari borligini bilgan
holda, ulardan eng ko’p uchraydigani gidroliz hamda oksidlanish reaksiyali bo’lgani
uchun ham, biz ana shu parchalanishlarga to’xtalib o’tamiz. Gidroliz tuzlarda,
yog’larda, efir va uglevodlarda uchraydigan parchalanish hodisasi bo’lib, u tuzning
kimyoviy hususiyati harorat hamda modda kansentretsiyasi bilan bo’g’liq bo’ladi.
I. Kuchli asos va kuchsiz kislata hosilalaridan tashkil topgan tuzlardan in’ektsiyon
eritmalar tayyorlash.
BA + HOH = B
+
OH
1-
+ H
+
A
-
Rp.: Sol.Coffeini natrii benzoatis 10 % - 100,0
Strilisetur!
D.S teri ostiga 1 ml dan kuniga 2 martda
#
0,4 ml 0,1нч NaOH, eritmasi solib ,avtoklavda 120
o
C – 121
o
C
sterillanadi.
Gidroliz natijasida reaksiya muhitida ishqoriy sharoit yuzaga keladi. Bunga misol
qilib
natriy nitrat, natriy tiosulfat va koffein benzoat natriy eritmalari keltirilishi
mumkin. Reaksiyani to’xtatishni, ya’niy gidorlizni to’xtatishni birdan bir usuli reaksiya
muvozanatini orqaga qaytarish, ya’niy ishqoriy sharoit hosil qilish maqsadida 0,1н
natriy ishqori yoki natriy gidorkorbanat eritmasi qo’llash mumkin.
2 ml 0,1н NaOH, - NaNO
2
1 litri uchun.
4 ml 0,1 н NaOH koffein benzoat natriy – 1 litri uchun
20 g NaHCO
3
– 1litr Na
2
S
2
O
3
uchun.
Barbitruat kislatani natriyli tuzlari (geksenal, thiopental natriy) 0,05% -),25% - NaOH
yoki 5-6% Na
2
CO
3
solib turg’unlashtiriladi.
II. Kuchsiz asos va kuchli kislata qoldiqlaridan tashkil topgan tuzlar.
BA + HOH = BOH + H
+
<-- A
-
.
Gidrolizni to’xtatish yoki yo’qotish maqsadida eritma tarkibidagi H
+
iyonlarining sonini oshirish kerak. Ya’niy kislata solinadi.
Suvda yomon eriydigan
kuchsiz eritmalarida eritma pH muxitini siljishi ham eritma tarkibida cho’kma hosil
qilishi mumkin. (strixnin, papaverin, narkotin, omnopon). pH muhitini sezilarni
darajada siljishi esa eritmada ancha kuchli asoslarni ajaratib chiqaradi.
Masalan:
Novakayin asosi, agar shisha sifatida past bo’lsa, sterillash vaqtida
shishada moysimon qoldiq ko’rinishida ajraladi. Bunday tuzlar odatda 0,1 н. Xlorid
kislata bilan turg’unlashtiriladi va 1 litrga 4 ml solinadi. pH 3,0 – 4,0 (natriy strihnin
morfin gidroxloridga, dikain, dibazolga) sovkain eritmasiga – 6 ml, 0,1 н.HCl solinadi.
Rp: Sol. Novocaini 0,5 % - 200,0
Sterilisetur!
D.S inyeksiya uchun.
#
4 ml - 1000
x - 200
X=4 x 0200 = 0,8 ml – 0,1 N HCl
1000
Dorixonalarda qulylik uchun 0,01 xlorid kislata eritmalari tayyorlab qo’yiladi.
Ularni
100 ml dan qilib, ya’niy 0,4 ml – 8,3% li xlorid kislotani 100 gacha suyultirib 120
o
C – 8
min sterilizatsiyalab tayyorlanadi. Bunday turg’unlashtiruvchilarni saqlash muddati 45
kungacha. Bulardan tashqari glyukoza eritmasini tayyorlash ustida alohida to’xtalib
o’tamiz. Glyukoza tarkibida 1 molekula suv bo’lgani sababli undan sterillangan
eritmalar tayyorlash vaqtida shu suv miqdorini hisoblab chegirib tashlash yoki suvsiz
glyukozadan foydalanish kerak. Retsept tayyorlashda suvli glyukoza ishlatilsa quydagi
formula yordamida hisoblash olib boriladi.
X= a x 100
100 – Б
Bu yerda: a -retseptda ko’rsatilgan suvsiz glyukoza miqdori
Б-analiz natijasida aniqlangan preparatdagi suvning pratsent miqdori
Misol uchun glyukozaning 40% li eritmasidan 100 ml tayyorlangan deyilsa va
olinadigan glyukozaning namligi analizning ko’rsatishi 10 % desak u holda.
X=40 x 100 = 44,44 g
100 - 10
Ya’niy retsepda ko’rsatilgan 40 g suvsiz glyukoza o’rniga 44,44 g suvli glyukoza olib,
100 ml gacha suv qo’shish kerak. Glyukoza eritmasini
barqaror qilish maqsadida
stablizator sifatida 0,26 g natriy xlorid va 0,5 ml 0.1 н. Hlorid kislotadan iborat Veybel
eritmasidan 5% miqdorida qo’shiladi. Amalda ishni tezlashtirish maqasadida yuqoridagi
stabilizatorni oldindan quyidagicha tayyorlab qo’yish maqsadga muvofiqdir: 5,2 g
natriy xloridni ozgina suvda eritib, ustiga 4,4 ml suyultirilgan xlorid kislota (8,3%)
solinadi, so’ngra 1 l gacha suv qo’shib, yaxshilab aralashtiriladi. Tayyorlangan
glyukoza eritmasining rangi sarg’ish bo’lsa, eritma ko’mirdan o’tkaziladi yoki ko’mir
bilan bir oz chayqatib turib, so’ngra filtrlanadi. Glyukozaning tayyor eritmasini bug’
yordamida 100
o
da 60 minut yoki to’yingan bug’ yordamida 119-121
o
da 5-7 minut
sterillanadi.
