|
Mavzu: mehnat qo’shiqlariga oid guruhlarda iborat qo’shiqlar haqida malimot berish. Reja: kirish i-bob mehnat qo’shiqlari
|
| bet | 4/10 | | Sana | 03.06.2024 | | Hajmi | 53,13 Kb. | | #259726 |
Bog'liq MEHNAT QO’SHIQLARIGA OID GURUHLARDA IBORAT QO’SHIQLAR HAQIDA MALIMOT BERISH.Qo’sh qo’shiqlari. Markaziy Osiyo xalqlari qadim- qadimdan dehqonchilik bilan shug’ullanib keladi. Dehqonchilik esa erta bahorda yerni haydashdan boshlanadi. Yer xaydash og’ir jismoniy mehnat bo’lib, bunday og’ir mehnat paytida dehqonlar qo’shiq kuylab, o’zlarini ovutganlar. Yozib olingan namunalarda esa og’ir mehnatdan, shafkatsiz tengsizlikdan shikoyat ohanglari ish xayvonlari tilidan bayon qilinadi:
Shoxlarim bor gaz-gaz, kuloch,
Ustida uynar kaldirgoch.
Xayday desam kornim och,
Men qo’shga qanday yarayin.
Qo’sh qo’shiqlarining boshqa turlari mavjud. Ularda lirik bayon bevosita dehqon tilidan olib boriladi.
O’roq o’rmoq olmok-solmok,
Qo’sh haydamoq bormok-kelmok
Hammasidan qiyin ekan,
Ey xo’kizim, po’zg’op qurmoq
O’rim qo’shiqlari. O’rim – dehqon mehnatining samarasini ko’rsatadigan payt. O’rim qo’shiqlari yakka yoki ko’pchilik tomonidan ijro etilgan. Ularda bahorning injiq, yozning shafqatsiz kezlarida qilingan mehnatning samara berganligidan quvongan dehqonning ko’tarinki ruhi yetilgan hosilni tezrok yig’ib olishga bo’lgan kuchli ishtiyoq tarannum etiladi.
Urog’im olmos,
O’rimdan qolmas,
Sira ham tolmas,
Urmasam bo’lmas.
Dehqon xayvonlarni xaydab, kun buyi xirmonda don yanchar ekan, baland ovoz bilan qo’shiqlar aytadi. Ana shunday qo’shiqlar xalq o’rtasida «Ho’p mayda» deb yuritiladi.
Ho’p xayda-yo, ho’p hayda, mayda-yo, mayda,
Qalqon qulog’im hayda, mayda-yo, mayda,
Temir tuyog’im xayda, mayda-yo, mayda,
Xirmonni qilgan mayda, mayda-yo, mayda.
Yorg’inchoq qo’shiqlari. Yorg’inchoq qo’shiqlari aslida dehqonchilik qo’shiqlari sirasiga kirmaydi. Chunki ular bevosita dehqon mehnati bilan bog’lanmagan. Biroq Yorg’inchoq dehqonchilik mahsuloti bilan bog’langanligi uchun ham shartli ravishda bu qo’shiqlar dehqonchilik qo’shiqlari sirasiga kiritilgan.
Yorg’inchoq tortmas edim,
Och qolganimdan tortaman.
Sabzavon aytmas edim,
Kuyganlarimdan aytaman.
Yorg’inchog’im gumbur-gumbur etadi,
Nortuyalar quloq solib o’tadi.
Karvon bilan rizqu ro’zimiz olib,
Eson-omon og’ajonim kaytadi.
Dehqonchilik Mehnat Qo'shiqlarining Nashr Etish va Tadqiqotlari
Dehqonchilik bilan bog'liq mehnat qo'shiqlarini o'rganish va nashr etish o'zbek xalq ijodiyotining muhim yo'nalishlaridan biri hisoblanadi. Bu borada bir qator tadqiqotlar va ilmiy ishlar amalga oshirilgan:
O'zbek Folklorini Yig'ish va Nashr Etish: Sovet davridan boshlab, o'zbek xalq qo'shiqlarini yig'ish va nashr etish bo'yicha keng ko'lamli ishlar olib borildi. O'zbekiston Fanlar Akademiyasi va boshqa ilmiy muassasalar bu borada katta hissa qo'shdi. Folklor materiallarini to'plashda ekspeditsiyalar uyushtirilib, xalq og'zaki ijodiyoti namunalarini yozib olish va arxivlashtirish ishlari amalga oshirildi.
Ilmiy Monografiyalar va Tadqiqotlar: O'zbek xalq qo'shiqlarini tadqiq etish bo'yicha ko'plab ilmiy monografiyalar va maqolalar chop etilgan. Bu asarlar qo'shiqlarning kelib chiqishi, mazmuni, shakli va funktsiyalari haqida ma'lumot beradi. O'zbek xalq og'zaki ijodiyotining mashhur tadqiqotchilari, masalan, Toshpo'lat Matyoqubov va Shuhrat Sirojiddinovlar bu borada katta ishlar qilgan.
Qo'shiq Matnlari va Notalarining Nashri: O'zbek xalq qo'shiqlarining matnlari va musiqiy notalari maxsus to'plamlarda nashr etilgan. Bu to'plamlar musiqashunoslar, folklorshunoslar va ijrochilar uchun muhim manba bo'lib xizmat qiladi. Ushbu nashrlar o'zbek xalq musiqasini o'rganish va targ'ib qilishga katta hissa qo'shadi.
Zamonaviy Ijro va Folklor Ansambllari
Hozirgi kunda ham dehqonchilik mehnat qo'shiqlari turli folklor ansambllari tomonidan ijro etilib, xalq bayramlari va festivallarda keng namoyish etilmoqda:
Folklor Ansambllari: O'zbekistonning turli hududlarida faoliyat ko'rsatayotgan folklor ansambllari dehqonchilik qo'shiqlarini ijro etib, ularni keng ommaga yetkazmoqda. Bu ansambllar xalqning boy musiqiy merosini saqlab qolish va targ'ib qilishda katta rol o'ynaydi.
Milliy va Xalqaro Festival: O'zbekistonda har yili o'tkaziladigan turli milliy va xalqaro festivallarda dehqonchilik qo'shiqlari keng namoyish etiladi. Bu tadbirlar xalq ijodiyotining turli turlarini targ'ib qilish va yosh avlodga etkazishda muhim ahamiyatga ega.
O'zbek Milliy Konservatoriyasi: O'zbek Milliy Konservatoriyasi va boshqa musiqiy ta'lim muassasalari o'zbek xalq qo'shiqlarini o'rganish va o'qitish bo'yicha maxsus kurslar tashkil etib, talabalarga bu merosni o'zlashtirish imkonini bermoqda.
Dehqonchilik Qo'shiqlarining Bugungi Kundagi Roli
Dehqonchilik mehnat qo'shiqlari bugungi kunda ham o'z dolzarbligini yo'qotmagan. Ular:
Madaniy Meros: Dehqonchilik qo'shiqlari o'zbek xalqining madaniy merosi sifatida saqlanib qolmoqda va turli tadbirlarda namoyish etilmoqda.
Ta'lim va Tarbiya: Bu qo'shiqlar yosh avlodga o'z xalqining tarixi va madaniyatini o'rgatishda muhim rol o'ynaydi. Maktablar va universitetlarda folklor darslarida ushbu qo'shiqlar o'rganiladi.
San'at va Madaniyat: Zamonaviy o'zbek san'atida ham dehqonchilik mehnat qo'shiqlarining motivlari va unsurlaridan foydalanilmoqda. Kompozitorlar, musiqashunoslar va san'atkorlar bu qo'shiqlardan ilhomlanib, yangi asarlar yaratmoqda.
Dehqonchilik Qo'shiqlarining Nashr Etish va Tadqiqotlari
Dehqonchilik bilan bog'liq mehnat qo'shiqlarini o'rganish va nashr etish o'zbek xalq ijodiyotining muhim yo'nalishlaridan biri hisoblanadi. Bu borada bir qator tadqiqotlar va ilmiy ishlar amalga oshirilgan:
O'zbek Folklorini Yig'ish va Nashr Etish: Sovet davridan boshlab, o'zbek xalq qo'shiqlarini yig'ish va nashr etish bo'yicha keng ko'lamli ishlar olib borildi. O'zbekiston Fanlar Akademiyasi va boshqa ilmiy muassasalar bu borada katta hissa qo'shdi. Folklor materiallarini to'plashda ekspeditsiyalar uyushtirilib, xalq og'zaki ijodiyoti namunalarini yozib olish va arxivlashtirish ishlari amalga oshirildi.
Ilmiy Monografiyalar va Tadqiqotlar: O'zbek xalq qo'shiqlarini tadqiq etish bo'yicha ko'plab ilmiy monografiyalar va maqolalar chop etilgan. Bu asarlar qo'shiqlarning kelib chiqishi, mazmuni, shakli va funktsiyalari haqida ma'lumot beradi. O'zbek xalq og'zaki ijodiyotining mashhur tadqiqotchilari, masalan, Toshpo'lat Matyoqubov va Shuhrat Sirojiddinovlar bu borada katta ishlar qilgan.
Qo'shiq Matnlari va Notalarining Nashri: O'zbek xalq qo'shiqlarining matnlari va musiqiy notalari maxsus to'plamlarda nashr etilgan. Bu to'plamlar musiqashunoslar, folklorshunoslar va ijrochilar uchun muhim manba bo'lib xizmat qiladi. Ushbu nashrlar o'zbek xalq musiqasini o'rganish va targ'ib qilishga katta hissa qo'shadi.
Zamonaviy Ijro va Folklor Ansambllari
Hozirgi kunda ham dehqonchilik mehnat qo'shiqlari turli folklor ansambllari tomonidan ijro etilib, xalq bayramlari va festivallarda keng namoyish etilmoqda:
Folklor Ansambllari: O'zbekistonning turli hududlarida faoliyat ko'rsatayotgan folklor ansambllari dehqonchilik qo'shiqlarini ijro etib, ularni keng ommaga yetkazmoqda. Bu ansambllar xalqning boy musiqiy merosini saqlab qolish va targ'ib qilishda katta rol o'ynaydi.
Milliy va Xalqaro Festival: O'zbekistonda har yili o'tkaziladigan turli milliy va xalqaro festivallarda dehqonchilik qo'shiqlari keng namoyish etiladi. Bu tadbirlar xalq ijodiyotining turli turlarini targ'ib qilish va yosh avlodga etkazishda muhim ahamiyatga ega.
O'zbek Milliy Konservatoriyasi: O'zbek Milliy Konservatoriyasi va boshqa musiqiy ta'lim muassasalari o'zbek xalq qo'shiqlarini o'rganish va o'qitish bo'yicha maxsus kurslar tashkil etib, talabalarga bu merosni o'zlashtirish imkonini bermoqda.
Dehqonchilik Qo'shiqlarining Bugungi Kundagi Roli
Dehqonchilik mehnat qo'shiqlari bugungi kunda ham o'z dolzarbligini yo'qotmagan. Ular:
Madaniy Meros: Dehqonchilik qo'shiqlari o'zbek xalqining madaniy merosi sifatida saqlanib qolmoqda va turli tadbirlarda namoyish etilmoqda.
Ta'lim va Tarbiya: Bu qo'shiqlar yosh avlodga o'z xalqining tarixi va madaniyatini o'rgatishda muhim rol o'ynaydi. Maktablar va universitetlarda folklor darslarida ushbu qo'shiqlar o'rganiladi.
San'at va Madaniyat: Zamonaviy o'zbek san'atida ham dehqonchilik mehnat qo'shiqlarining motivlari va unsurlaridan foydalanilmoqda. Kompozitorlar, musiqashunoslar va san'atkorlar bu qo'shiqlardan ilhomlanib, yangi asarlar yaratmoqda.
Dehqonchilik bilan bog'liq mehnat qo'shiqlari o'zbek xalqining boy madaniy merosidir. Ular nafaqat mehnat jarayonini yengillashtirish va ishchilarni ruhlantirish uchun xizmat qilgan, balki xalqning hayoti, tarixi va madaniyatini aks ettirgan. Bugungi kunda bu qo'shiqlar saqlanib, o'rganilib va ijro etilib, yosh avlodga etkazilib kelinmoqda. Ularning nashr etilishi, tadqiq qilinishi va keng ommaga yetkazilishi o'zbek xalqining boy madaniy merosini saqlash va rivojlantirishda muhim ahamiyat kasb etadi.
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
Mavzu: mehnat qo’shiqlariga oid guruhlarda iborat qo’shiqlar haqida malimot berish. Reja: kirish i-bob mehnat qo’shiqlari
|
