Isbotlanuvchi formulaning ta’rifi.
a) Har qanday aksioma isbotlanuvchi formuladir;
b) Isbotlanuvchi formuladagi x o’zgaruvchi o’rniga ixtiyoriy B formulani qo’yish natijasida hosil bo’lgan formula isbotlanuvchi formula bo’ladi.
v) A va AB isbotlanuvchi formulalardan xulosa qoidasini qo’llash natijasida olingan V formula isbotlanuvchi formuladir;
g) Mulohazalar hisobining boshqa hyech qanday formulasi isbotlanuvchi deb sanalmaydi.
Ta’rif. Isbotlanuvchi formulalarni hosil etish prosessi (jarayoni)ga isbot qilish (isbotlash) deb aytiladi.
Formulalar majmuasidan formulani keltirib chiqarish qoidasi.
Ta’rif. 1) Har qanday Aformulalar majmuasi H dan keltirib
chiqariladigan formuladir.
2) Har qanday isbotlanuvchi formula H dan keltirib chiqariladi.
3) C va C B lar H formulalar majmuasidan keltirib chiqarilgan
formulalar bo’lsa, u holda B formula ham H dan keltirib chiqariladi.
Biror B formula H formulalar majmuasidan keltirib chiqariladigan bo’lsa, uni simvolik ravishda H|-B shaklda yozamiz.
Agar H bo’sh to’plam yoki elementlari faqat isbotlanuvchi formulalardan iborat bo’lsa, u vaqtda H dan keltirib chiqariladigan formulalar sinfi isbotlanuvchi formulalar sinfi bilan mos keladi. Agar formulalar majmuasi H ning hech bo’lmaganda bitta elementi isbotlanmaydigan formuladan iborat bo’lsa, u holda H dan keltirib chiqariladigan formulalar sinfi isbotlanuvchi formulalar sinfiga
nisbatan kengroq bo’ladi.
Keltirib chiqarish (isbotlash) tushunchasi
Ta’rif. Agar B1 ,B2 ,...,Bn chekli formulalar ketma-ketligining har qanday hadi quyidagi:
1)H formulalar majmuasining birorta formulasi;
2) isbotlanuvchi formula;
3) B1 ,B2 ,...,B2ketma-ketlikning istalgan ikkita oldinma-keyin keladigan elementlaridan xulosa qoidasiga asosan hosil qilinadi degan uch shartning birortasini qanoatlantirsa, u holda bu ketma-ketlik H chekli formulalar majmuasidan keltirib chiqarilgan deb aytiladi.
H {A,B} dan quyidagi formulalar chekli ketma-ketligi keltirilib chiqariladi:
A, B, (AA)((AB)(AAB)), B(AB),
A, B, AA, (AB)(AAB)), AB, AAB, A B.
Agar murakkab xulosa qoidasidan foydalansak, u vaqtda (isbot) keltirib chiqarish formulalari quyidagicha bo’ladi:
A, B, (AA)((AB)(AAB)),
B(AB), AA, AB, A B.
Formulani keltirib chiqarish va formulalar majmuasidan keltirib chiqarish ta’riflariga asosan keltirib chiqarishning quyidagi xossalari hosil bo’ladi:
-H formulalar majmuasidan keltirib chiqarilgan chekli ketma-ket-likning boshlang’ich qismi ham H dan keltirib chiqariladigan bo’ladi;
-agar H dan keltirib chiqarilgan ketma-ketlikning ikkita qo’shni hadlari (elementlari) orasiga H dan keltirib chiqarilgan qandaydir boshqa ketma-ketlik qo’yilsa, u vaqtda hosil etilgan yangi formula-lar ketma-ketligi ham H dan keltirib chiqarilishi mumkin.
-H formulalar majmuasidan keltirib chiqarilgan formulalar ketma-ketligining har qanday hadi H dan keltirib chiqariladigan formuladir.
-agar H W bo’lsa, u vaqtda H dan keltirib chiqarilgan har qanday formula W ning ham formulasi bo’ladi.
- B formula H dan keltirib chiqariladigan formula bo’lishi uchun H dan keltirib chiqarilgan ixtiyoriy formulalar ketma-ketligida bu formulaning mavjud bo’lishi yetarli va zarurdir.
|
