Dinamika nisbiy miqdorlari

Dinamika nisbiy miqdorlari hodisa va jarayonlarning rivojlanish sur’atini xarakterlaydi va ikki usul bilan aniqlanadi: bazis usuli - hamma darajalar bir (bazis) daraja bilan taqqoslanadi; zanjirsimon usul – taqqoslash asosi har bir taqqoslashda o’zgaradi.
Misol. Jondor-plyus xususiy firmasidagi do’konlarning tovar oboroti III-chorakda quyidagicha: iyul - 12,4 mln.so’m, avgust - 13,1, sentyabr – 14,0 mln.so’m. Bu erdan DNM:

базис
усулида:
^13,1 100 105,6%;
12,4
^14,0  100  112,9%.
12,4

занжирсимон
усулда:
^13,1 100 105,6%;
12,4
^14,0  100  106,9%.
13,1

Tuzilma (struktura) nisbiy miqdorlari o’rganilayotgan to’plamning tarkibini xarakterlaydi va to’plam bo’laklari (elementlari)ning umumiy to’plamga nisbati bilan aniqlanadi.

ТНМ 
тупламнинг
бир булаги(кисми)

100

туплам йигиндиси
Misol. Siz o’qiyotgan fakultetda 375 ta talaba mavjud. Shulardan 175 tasi qiz bolalar, qolganlari (200) o’g’il bolalar.
Jami talabalar soni 100 foizni tashkil qiladi. O’g’il va qiz bolalarning umumiy to’plamdagi hissasini aniqlash kerak.

Угил болалар


Киз болалар
хиссаси ^{200 100}  53,3%
375
хиссаси ^{175 100}  46,7%
375

Bu ko’rsatkichlarning yig’indisi teng (53,3+46,7)= 100 % ga teng
Koordinatsiya nisbiy miqdorlari to’plamdagi bo’laklarning bir-biriga nisbati bilan aniqlanadi va bevosita o’zaro bog’langan hamda qisman o’xshash bo’lgan ko’rsatkichlarni tipik jihatdan xarakterlaydi. Masalan, shahar va qishloq aholisi nisbati, ayollar va erkaklar nisbati, iste’mol va jamg’arma fondlari nisbati va h.k.
Misol. Restoranning bir kunlik oboroti 1160 ming so’m. Shundan 780 ming so’mga o’zida ishlab chiqarilgan mahsulot sotilgan, qolgani (380 ming so’m) sotib olgan tovarlarni sotish bo’yicha oborot. Bu erdan:

КНМ ⁷⁸⁰  2,05
380


сум