Mavzu. Ob’ekt tushunchasi. Model turlari. Matematik modellashtirish va uning bosqichlari. Reja

«Axborot texnologiyalari» kafedrasi dotsenti 
Karimova Xabiba Xamdamovna 
Matematik model va 
modelashtirish.
3-
mavzu

Axborot texnologiyalari va 

jarayonlarni 
matematik 
modellashtirish
Fan: 

Reja: 
1. Ob’yekt va model tushunchasi. 
2. Model turlari. 
3. Matemetik modellashtirish bosqichlari.

1.Ob’yekt va model tushunchasi
.
Ob’ekt
deganda har xil xossa va xususiyatlarga ega 
bo’lgan
tabiat elementi tushuniladi. Suv yoki gaz oqayotgan truba, paxta 
terish mashinasining shpendeli, elektr toki 
o’tkazuvchisi, qurilishda 
ishlatiladigan temir-beton plitalar 
ob’ektga misol bo’la oladi. 
Ob’ektni o’rganish o’ta murakkab jarayon bo’lib, u bir necha xil 
usullar yordamida amalga oshiriladi.
A 
ob’ekt va V model o’rtasida quyidagicha munosabat mavjud:
A 
V
Ya’ni, A ob’ekt o’rganiladi va unga mos model quriladi. Model 
o’rganilib, uning kompyuterli modeli tuziladi va uning natijalari 
ob’ektga qo’llaniladi.
Ob’ekt 
Model 
.

2.Model turlari.
Modellar 
materiallashgan
va 
abstrakt
modellarga bo’linadi. 
Materiallashgan
modellar ob’ektning asosiy geometrik, fizik va shu 
kabi xususiyatlarini ifodalaydi. Materiallashgan modellarga 
ob’ektlarning kichiklashgan holatlari masalan, kanal yoki 
stanokning maketi kiradi. Abstrakt modellar esa inson fikrining 
mahsuli bo’lib, unga qarashlar, tushunchalar, gipotezalar kiradi. 
Modellar modellashtirish usuli bo’yicha so’zlashuv – ifodali model 
(SIM) va matematik model (MM) ga bo’linadi. 
SIM - bu ob’ektni ifodalovchi iboralar majmuidir. Unga instruktiv – 
metodologik xujjatlar, texnik instruksiyalar kiradi. SIM orqali 
ob’ektning ichki xususiyatlarini to’liq aks ettirish imkoni bo’lmaydi. 
MM - bu ob’ektning xossa va xususiyatlarini matematik formulalar 
va mantiqiy ifodalar orqali tasvirlashdir.

•
Model va ob’ekt o’rtasidagi o’xshashlik 
darajasiga ko’ra