Mavzu: Matematik model va
modelashtirish.
Reja:
1. Ob’yekt va model tushunchasi;
2. Model turlari;
3. Matemetik modellashtirish bosqichlari.
1.Ob’yekt va model tushunchasi
.
Ob’ekt deganda har xil xossa va xususiyatlarga ega bo’lgan
tabiat elementi tushuniladi.
Suv yoki gaz oqayotgan truba, paxta
terish mashinasining shpendeli, elektr toki
o’tkazuvchisi, qurilishda
ishlatiladigan
temir-beton plitalar
ob’ektga misol bo’la oladi.
Ob’ektni o’rganish o’ta murakkab jarayon bo’lib, u bir necha xil
usullar yordamida amalga oshiriladi.
A
ob’ekt va V model o’rtasida quyidagicha munosabat mavjud:
A
V
Ya’ni, A ob’ekt o’rganiladi va unga mos model quriladi.
Model
o’rganilib, uning kompyuterli modeli tuziladi va uning natijalari
ob’ektga qo’llaniladi.
Ob’ekt
Model
.
2.Model turlari.
Modellar
materiallashgan va
abstrakt modellarga bo’linadi.
Materiallashgan modellar ob’ektning asosiy geometrik, fizik va shu
kabi xususiyatlarini ifodalaydi.
Materiallashgan modellarga
ob’ektlarning kichiklashgan holatlari masalan,
kanal yoki
stanokning maketi kiradi. Abstrakt modellar esa inson fikrining
mahsuli bo’lib, unga qarashlar, tushunchalar, gipotezalar kiradi.
Modellar modellashtirish usuli bo’yicha so’zlashuv – ifodali model
(SIM) va matematik model (MM) ga bo’linadi.
SIM - bu ob’ektni ifodalovchi iboralar majmuidir. Unga instruktiv –
metodologik
xujjatlar, texnik instruksiyalar kiradi. SIM orqali
ob’ektning ichki xususiyatlarini to’liq aks ettirish imkoni bo’lmaydi.
MM - bu ob’ektning xossa va xususiyatlarini
matematik formulalar
va mantiqiy ifodalar orqali tasvirlashdir.
MM quyidagi sinflarga bo’linadi:
• vaqt bo’yicha o’zgarmas modellar-
statik modellar;
• vaqt bo’yicha o’zgaruvchi
modellar- dinamik
