|
Mavzu: Organik bog’lovchi materiallari va ulardan yo’l qurilishida foydalanish
|
| bet | 1/3 | | Sana | 26.03.2024 | | Hajmi | 6.14 Mb. | | #177439 |
Bog'liq abbos 1 8-DEKABR, Tosh materiallarini hosil qilish va ularning tahlili, konstruksiya, Avtomobil yo\'llarini qurush Mavzu:Organik bog’lovchi materiallari va ulardan yo’l qurilishida foydalanish - Raja:
- 1)Organik bog’lovchi materiallar,
- 2)Bitum.Xom ashyoasi va ishlab chiqarish texnologiyasi.
- 3)Yo’l qurilishida ishlatiladigan materiallar
(1)Bogʻlovchi materiallar (qurilishda) — suv qoʻshib qorishtirganda yopishqoq, hamirsimon muloyim massa hosil qilib, keyin toshdek qotadigan kukunsimon materiallar. Anorganik (mineral) va organik xillari bor. Anorganik Bogʻlovchi materiallar havoda qotadigan va gidravlik xillarga boʻlinadi. Havoda qotadigan Bogʻlovchi materiallar faqat ochiq havoda qotadi, namda esa qisman qotadi yoki umuman qotmaydi. Bularga ohak, gips, eruvchan shisha, gil va boshqa kiradi. Gidravlik Bogʻlovchii materiallar ochiq havodagina emas, balki nam va suvda ham qotadi. Bularga gidravlyugohak, portlandsement va boshqa kiradi. Bogʻlovchi materiallar yaxlit beton, yigʻma temirbeton konstruksiyalar va qorishmalar tayyorlashda ishlatiladi. Organik Bogʻlovchi materiallar (mas, bitum) asfaltga qoʻshiladi, tomlarni yopishda ishlatiladi.
Organik bog‘lovchi materiallar organik xomashyolarni kimyoviy qayta ishlash natijasida olinadigan mahsulot bo‘lib, quyidagi asosiy qurilish xossalariga ega: a) 80-160 °S da yeritilgan holda yoki suyultirgich (kerosin, neft, mazut) qo‘shilganda ular suyuq (oqim) holatga o‘tadi hamda tosh, tuproq va boshqa qurilish materiallari bilan yengil aralashadi; b) harorat 20-30 °S gacha pasayganda yoki suyultirgich parlanganda ular qota boshlaydi, natijada mustahkam va beton kabi chidamli qurilish materiallarini vujudga keltiradi; v) bitumlar va qatronlar suv qaytarish xossasiga ega bo‘lib kimyoviy jihatdan chidamli. Mazkur xossalariga ko‘ra organik bog‘lovchilar kimyoviy tarkibi, xomashyo turi va ishlab chiqarish texnologiyasi jiqatidan xaraktyerlanadi hamda tasniflanadi. Organik bog‘lovchilar molekulyar massasi va tuzilishi turlicha bo‘lgan moddalar aralashmalaridan iborat. Tajriba va kuzatishlar shuni ko‘rsatadiki, organik bog‘lovchilar tarkibidagi moddalarning molekulyar massalarining joylashishi normal qonuniyatga bo‘ysunar ekan. Shuning uchun bog‘lovchilar tasnifini, ularning tarkibi va tuzilishi orasidagi bog‘lanish asoslarini o‘rganish katta ahamiyatga ega.Organik bog‘lovchilar bitum va qatronlarga bo‘linadi.
Organik biriktiruvchi moddalar haroratga qarab fizik-mexanik xususiyatlarini o'zgartirishi mumkin bo'lgan tabiiy yoki sun'iy qattiq, viskoplastik yoki suyuq (xona haroratida) mahsulotlardir. Kimyoviy tarkibi yoki yuqori molekulyar og'irlikdagi uglevodorodlar va ularning metall bo'lmagan oltingugurt, azot, kislorod (bitum va tar) yoki karbokep va heterosepik birikmalarning murakkab aralashmalari bo'lib, ular asosan vodorod, azot, oltingugurt, kislorod va silikon (polimer) atomlari bilan birgalikda uglerod atomlaridan iborat. Organik bog'lovchi uchta asosiy guruhga bo'linadi: tabiiy va neft bitumlari; ko'mir, slanets, hijob va yog'och; polimerizatsiya va polikondensatsion polimerlar. Qurilish konglomeralarining yagona tasnifida organik bog'lovchi moddalar yonmaydigan materiallar guruhida joylashgan va quyidagi umumiy xususiyatlar bilan tavsiflanadi:
1. Ularning kimyoviy tarkibi organik birikmalar bilan ifodalanadi va ularning barchasi tabiiy yoki sintetik xom ashyoni, asosan, neft, ko'mir, yonuvchi slanets, hijob, yog'och, tabiiy gazlar, neft va gaz, monomerlar va boshqalarni kimyoviy qayta ishlash mahsulotlariga tegishli. 2. Shunday qilib, isitish, tarqatib yuborish, emülsifikasyon va — (konglomerat) matritsasi olish uchun bog'lovchi turli yo'llar bilan erishish plomba yoki plomba yuzasida yupqa film shakllanishini ta'minlash, berilgan mustahkamlik ega bo'lishi talab qilinadi. Ular to'ldiruvchilarga (to'ldiruvchilarga) yaxshi yopishishadi va ularni monolitga ulash qobiliyatiga ega bo'lib, ular makro va mikrokonglomeratlar bilan bog'liq, shuningdek, bog'lovchi materiallar guruhiga kiradi. 3. Bir tarzda yoki boshqa darajada ular hidrofobik va materiallarga suvga chidamli xususiyatlarni beradi. 4. Organik erituvchilarda — benzol, benzin, kerosin, tolüen va boshqalarda yaxshi eriydi, faqat shishganda. 5. Ko'pgina organik bog'lamlar havoning kislorodlari, ultrabinafsha nurlar, isitma, quyosh nurlari va boshqa omillar ta'siri ostida asl xususiyatlarini o'zgartirishga moyil. Ularning deyarli barchasi kuyishga qodir, ba'zilari toksik.
Mineral agregatlar (plombalarning) huzurida davolagandan so'ng, organik biriktiruvchi moddalar asfalt yoki polimer konglomeratlar hosil qiladi va boshqalar kabi to'ldiruvchi qismga, biriktiruvchi moddaga, kontakt maydoniga va ko'zalarga ega. Shu bilan birga, ulardagi bog'lovchi qism makrostrukturani shakllantirishda faol ishtirok etadigan mikrokonglomeratning bir turi sifatida qaralishi mumkin. Qurilish materiallari va optimal tuzilishi ostida asfalt va degtebetonlar va eritmalar, plastik massalari va boshqalar shaklida tuzilishi konglomerat turi bilan mahsulotlar umumiy nazariyasi asosiy qonunlariga bo'ysunadi.
2. Tabiiy bitum (yopishqoq va suyuq) sof shaklda ham, "bitum" jinslarida ham paydo bo'lishi mumkin. Bitum yoki asfalt toshlari tabiiy bitum bilan singdirilgan jinslar (ohaktosh yoki qumtoshlar) deb ataladi. Ular bu cho'kindi jinslarni emdirgan uzoq muddatli oksidlanish jarayonlari va neft polimerizatsiyasi natijasida er qobig'ida hosil bo'lgan.
|
| |
