|
Mavzu: Ta’lim tizimi Reja: Ta’limning milliy modelining shakllanishi, rivojlanishi va sohadagi muammolar
|
| bet | 1/3 | | Sana | 24.07.2023 | | Hajmi | 62.5 Kb. | | #77205 |
Bog'liq ta\'lim tizmi 4, Matematika 10-sinf Yosh matematik to\'garak 34 soat, MAVZU 5 ikki tartibli
Mavzu: Ta’lim tizimi
Reja:
Ta’limning milliy modelining shakllanishi, rivojlanishi va sohadagi muammolar.
Ta’lim sohasida xalqaro hamkorlikning yo‘lga qo‘yilishi.
Ta’limning milliy modelining shakllanishi, rivojlanishi va sohadagi muammolar.
So‘nggi yillarda ta’lim tizimini isloh qilishning ustuvor yo‘nalishlarini belgilash, zamonaviy bilim va yuksak ma’naviy-axloqiy fazilatlarga ega, mustaqil fikrlaydigan yuqori malakali kadrlar tayyorlash jarayonini sifat jihatidan yangi bosqichga ko‘tarish masalasi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tomonidan o‘tkazilgan ko‘plab yig‘ilishlar va soha vakillari bilan bo‘lgan uchrashuvlarda muhokama qilindi.
Darhaqiqat, davlatimiz rahbari Prezidentlik faoliyatining dastlabki kunlaridan boshlab yurtimizda innovatsion va kreativ fikrlaydigan zamonaviy kadrlar tayyorlash, yoshlarni vatanparvarlik ruhida, yuksak ma’naviyat egalari qilib tarbiyalash, shu maqsadda ta’lim tizimini takomillashtirish masalalariga alohida e’tibor qaratib kelmoqda.
Ma’lumki, murakkab o‘tish yillarida maktablardagi ma’naviy-ma’rifiy muhit, o‘qituvchi kasbining obro‘yi, nufuzi pasayib ketgani, yangi davr pedagoglarini tarbiyalash, pedagogika fanini rivojlantirish, innovatsion ta’lim texnologiyalarini joriy etishga yetarli e’tibor berilmagani sohada bir qator jiddiy muammolarni keltirib chiqardi. Keyingi yillarda ana shu muammolarni samarali hal etish, kadrlar tayyorlash tizimini tubdan takomillashtirish bo‘yicha mamlakatimizda ulkan ishlar amalga oshirilmoqda. Jumladan, Prezidentimiz Sh.M.Mirziyoyev tomonidan xalq ta’limi tizimiga oid 6 ta farmon va qarorlar, shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 21 ta qarori qabul qilinib, bu sohadagi islohotlarning huquqiy-me’yoriy asoslari mustahkamlandi. Ota-onalar, jamoatchilikning istaklari inobatga olinib, yurtimizda 11 yillik maktab ta’lim tizimi qayta tiklandi. 2017-2019-yillarda respublika miqyosida 157 ta umumta’lim maktabi yangidan qurildi.
Ulug‘ allomalarimiz - Mirzo Ulug‘bek va Muhammad Xorazmiy nomidagi iqtidorli bolalar maktablari, Hamid Olimjon va Zulfiya, Erkin Vohidov, Abdulla Oripov, Ibroyim Yusupov, Ishoqxon Ibrat, Muhammad Yusuf, Halima Xudoyberdiyeva nomlari bilan atalgan ijod maktablari, “Temurbeklar maktabi”, Prezident maktablari, xususiy maktablar singari yangi va zamonaviy namunadagi ta’lim dargohlari tashkil etildi. Ta’lim-tarbiya ishlarini samarali olib borishda erkak o‘qituvchilarning alohida o‘rni va ta’siri borligi hisobga olinib, ko‘rilgan aniq chora-tadbirlar natijasida xalq ta’limi tizimiga 12 ming 871 nafar erkak o‘qituvchi qaytdi.
Pedagog xodimlar mehnatini rag‘batlantirish bo‘yicha ham katta ishlar qilinmoqda. 2017-2020-yillar oralig‘ida o‘qituvchilarning ish haqi o‘rtacha 2,5 barobar oshirildi. Uzoq tumanlarga borib ishlayotgan pedagog kadrlar mehnatini rag‘batlantirish bo‘yicha aniq mezonlar belgilandi. Ularga 50 foizgacha qo‘shimcha oylik ustamalar to‘lanmoqda. Bu olis hududlarda yetishmayotgan mingdan ziyod o‘qituvchini jalb etish imkonini berdi.
Shuni alohida qayd etish kerakki, respublikada ta’limning yangi tizimini amalga oshirishda O‘zbekiston hukumati tariximizdagi ta’lim jarayonlarini o‘rganib chiqib, ta’limni isloh qilish dasturini tayyorladi. Barcha e’tibor ta’lim tizimlari demokratik va insonparvarlik tamoyillari asosida takomillashtirilib, uning moddiy-texnik bazasini zamon va davr talablari darajasiga ko‘tarish va O‘zbekiston ma’rifiy salohiyatini kuchaytirishga qaratildi.
Mamlakatimizda yangicha ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlarda shakllanayotgan maktabgacha ta’lim tizimi bir qator o‘ziga xos xususiyatlarga ega. Statistik ma’umotlarda keltirilishicha, 2006-yilda 6565 ta maktabgacha ta’lim muassasasi bo‘lib, unda 571157 nafar bola ta’lim-tarbiya olgan. 59595 nafar pedagog xodim shu sohaga jalb etilgan. Ammo bu raqam shuni ham ko‘rsatadiki, bu paytda atigi 21,4 %gina maktabgacha bolalar qamrab olingan edi. Ushbu masalalarning yechimini topish jarayonida maktabgacha ta’lim muassasalarining yangi tarmog‘i, ya’ni xususiy sektor ulushining ortganini ko‘rish mumkin. Masalan, “Xonadon bog‘chasi”, “Fermer xo‘jaligi bog‘chasi”, “Bolalar bog‘chasi - boshlang‘ich maktab” majmualari vujudga kelmoqda.
O‘zbekiston Respublikasining Prezidenti Sh.M.Mirziyoyevning 2017-yil 30- sentabrdagi Qaroriga muvofiq yurtimizda birinchi marta Maktabgacha ta’lim vazirligi tashkil etildi. O‘tgan qisqa davrda 980 dan ortiq bog‘chalar ishga tushirildi. So‘nggi 2019-yili respublika bo‘yicha bolalar bog‘chalarining soni 1 ming 400 taga ortib, 6 ming 367 taga yetdi. Ularda ta’lim va tarbiya ishlari mazmun hamda sifat jihatidan eng ilg‘or usul va vositalar yordamida olib borilmoqda. O‘zbekiston Respublikasining Prezidenti Sh.M.Mirziyoyev Oliy majlisga Murojaatida O‘zbekistonda ta’lim tizimining taraqqiyoti davlat siyosatining ajralmas qismi ekanligini ta’kidlab shunday dedi: “Uchinchidan, ilm- fan, zamonaviy va uzluksiz ta’lim tizimini yanada takomillashtirish zarur. Xalqimizda “ta’lim va tarbiya beshikdan boshlanadi” degan bir hikmatli so‘z bor. Faqat ma’rifat insonni kamolga, jamiyatni taraqqiyotga yetaklaydi. Shu sababli, ta’lim sohasidagi davlat siyosati uzluksiz ta’lim tizimi prinsipiga asoslanishi, ya’ni ta’lim bog‘chadan boshlanishi va butun umr davom etishi lozim”.
Ta’lim tizimi aholining katta qismini jalb qiladi. Umumiy o‘rta ta’lim uzluksiz ta’lim tizimidagi asosiy bo‘g‘in bo‘lib, u bilimlarning zarur hajmini beradi, mustaqil fikrlash, tashkilotchilik qobiliyati va amaliy tajriba ko‘nikmalarini rivojlantiradi.
Tarixiy ma’lumotlarga murojaat qiladigan bo‘lsak, 2000-yil boshiga kelib, mamlakatimizda 61 ta oliy, 25 ta o‘rta maxsus o‘quv yurtlari, shu jumladan, 75 ta kollejlarda 360 mingdan oshiq talaba tahsil oldi. O‘zbekistonda 2006-yilda 9748 ta maktab bo‘lib, ularda 5 mln 926860 ta o‘quvchilar ta’lim oladi. Ular uchun 451567 ta o‘qituvchilar faoliyat yuritib 463 nomda 16,8 mln nusxa darslik nashr etiladi.
Pedagog xodimlarni namunaviy arzon uy-joylar, avtotransport bilan ta’minlash maqsadida uzoq muddatli imtiyozli kreditlar berish, ularning oila a’zolariga tadbirkorlik faoliyati uchun imtiyozli kreditlar ajratish tizimi yo‘lga qo‘yildi. 2019-yildan boshlab mutaxassis o‘qituvchilarning oshirilgan haqi miqdori 54 foizga, oliy toifali pedogoglarniki esa 64 foizga yetkazildi. Ushbu harakatlar natijasida 2018-yilda umumiy o‘rta ta’lim maktablari 16 ming nafar oliy ma’lumotli yosh kadrlar bilan to‘ldirildi. Qariyb 13 ming nafar erkak o‘qituvchilar maktablarga qaytishdi. Professor-o‘qituvchilar oyligi va mavqeyini oshirish siyosati tizimli davom ettirilmoqda. Oylik maoshlari bir necha barobar oshirildi. Ilg‘or o‘qitish tizimini kengroq joriy etish, ilmiy tadqiqot ishlarini rag‘batlantirish maqsadida 20 foizdan 60 foizgacha ustama haq to‘lash o‘z natijasini ko‘rsatdi.
Maktablardagi ma’naviy-tarbiyaviy ishlarni yangicha asosda tashkil etish, “Milliy g‘oya”, “Odobnoma”, “Dinlar tarixi”, “Vatan tuyg‘usi” kabi fanlarni birlashtirgan holda yagona “Tarbiya” fani joriy qilindi. Maktablarga buyuk allomalar, davlat va siyosat arboblari, mashhur sarkarda ajdodlarimizning nomlarini berish yo‘lga qo‘yildi.
Maktablarda 10-11-sinflar joriy etilib, kollejlarda kontingent qisqarishi munosabati bilan mavjud moddiy-texnika bazasidan samarali foydalanish maqsadida 7 ta kollej va akademik litsey negizida yangi 3 ta oliy ta’lim muassasasi filiallari va 1 ta oliy o‘quv yurti tashkil etildi.
Umuman aytganda, xalqimiz qadimdan ilm va ma’rifatga intilib kelgan. Istiqlol yillarida ushbu soha davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishlari qatoridan o‘rin oldi. Buni olib borilayotgan keng ko‘lamdagi islohotlar yaqqol tasdiqlaydi. Bu jarayonda jismonan sog‘lom, ma’naviy yetuk barkamol yoshlarni tarbiyalash va ularning bilim olishi bo‘yicha bergilangan vazifalarning amalga oshirilishi mamlakatimizda farovon hayotni ta’minlashning muhim omili bo‘lib xizmat qiladi. Shuningdek, ustoz va shogirdlarning birgalikdagi sa’y-harakatlari, olimlarning fidokorona mehnatlari tufayli masofaviy ta’lim va onlayn dars berishda ham ijobiy tajribalar to‘plandi. Endilikda uzluksiz ta’lim tizimini takomillashtirish, malakali kadrlar siyosatini rivojlantirishni hamda uning moddiy-texnik bazasini mustahkamlash borasida qilinayotgan ishlar muhim ahamiyat kasb etadi. Shunigdek, ta’lim va o‘qitish sifatini baholashning xalqaro standartlariga o‘tishda oliy ta’lim muassasalari faoliyati va samaradorligini oshirish taqazo etilmoqda.
|
| |
