Virtual o’yinlarning zararli tomonlari

Download 0.75 Mb.
bet	2/3
Sana	13.12.2022
Hajmi	0.75 Mb.
	#34485

Bog'liq
Virtual o\'yinlarning yoshlar ongiga ta\'siri
TOG;RI CHIZIQLI TENGLAMALAR, Toshkent Tibbiyot Akademiyasi Termiz filiali, 13-amaliy mashg`ulot. Kichik siljishlar uchun optoelektron o‘zga-fayllar.org, 882

Virtual o’yinlarning zararli tomonlari: - o’yin, kompyuter yoki telefondan ajrata olmaslik; -pulli o’yinlar uchun mablag’ sarflash; -odamovilashish; -to’yib uxlamaslik; -ko’zning quruqlashishi, bosh va bel og’rig’lari paydo bo’lishi; -qo’rquv, depressiya va jahldorlikning ortishi. 10-18 yosh oralig‘idagi bolalarda kompyuter o‘yinlariga o‘ta darajada berilib ketish holatlari kuzatiladi. Bu eng avvalo vaqtni behuda sarflashga sabab bo‘ladi. Xuddiki barchasi bir necha daqiqada yuz bergandek tuyuladi. Tanganing ikki tarafi bo‘lgani kabi, ushbu o‘yinlarning ham zarari bilan bir qatorda foydali jihatlari ham bor. Birinchi o‘rinda u yangi bilimlarni o‘zlashtirish darajasini oshiradi. Xotirani yaxshilaydi – o‘yin o‘ynash jarayonida buyumlar va odamlarning holatiga diqqat qilishni o’rganadi. Kompyuterdagi o‘yinlarni klaviatura va sichqoncha yordamida o‘ynagani uchun qo‘lning mayda motorikalari yaxshi rivojlanadi. O‘yin orqali biror sohani o‘rganish – bu aynan shunga mo‘ljallangan o‘yinlarga nisbatan. Yuqorida aytib o‘tganimizdek, har bir narsaning ijobiy va salbiy tarafi bor. Bola uchun asosiy qoida me’yor hamda vaqt chegarasini bilishdir. Aynan shu odat foyda va zararni ajratib turadi. Kompyuter texnologiyalarining odamlarga ta'siri muammosiga murojaat qilgan birinchi rus olimlardan biri psixologiya fanlari doktori O. K. Tixomirov edi. Inson va kompyuterning o'zaro ta'sirini o'rganishni boshladi va yangi yo'nalish — kompyuterlashtirish psixologiyasini rivojlantirish uchun asos yaratdi. Shu asosda u bir qator muhim xulosalar chiqardi, ammo eng muhimi, kompyuterlashtirish jarayoni va uning oqibatlarini psixologik baholash zarurati oqlandi. Bugungi kunda zamonaviy texnologiyalarning insonga ta'siri muammosi dolzarb masalalardan biri bo'lib, sotsiologiya doirasida ham, psixologiya va pedagogikada ham ko'plab asarlar unga bag'ishlangan. Ushbu muammo bugungi kunda ko'plab olimlar o'rtasida munozaralarga sabab bo’luvchi quyidagi savollarni keltirib chiqarmoqda: ijtimoiy tarmoqlarning ta'siri qanday? kompyuter va ommaviy multiplayer onlayn o'yinlar qanchalik xavfli? Internet haqiqatan ham ta'lim manbai va vositasimi? 2013 yilda o'smirlar va o'smir bolalarning ota-onalarining raqamli kompetentsiyasi bo'yicha birinchi Butun Rossiya ilmiy tadqiqoti o'tkazildi. Tadqiqot Internetni rivojlantirish jamg'armasi, M. V. Lomonosov nomidagi Moskva davlat universitetining psixologiya fakulteti va Google tomonidan qo'llab-quvvatlandi. Tadqiqotda jami 1203 o'spirin so'roq qilindi. Olingan ma'lumotlarga ko'ra, Rossiyada 12-17 yoshdagi o'smirlarning 89 foizi har kuni internetdan foydalanadi (2010 yilda — 82%), voyaga yetmaganlar esa ularni qiziqtirgan har qanday saytlarga kirishadi. Bundan tashqari, ushbu tadqiqot doirasida ota-onalardan bolalarning Internet faoliyatini baholash so'ralgan. Umuman olganda, ota-onalar farzandlari Internetda nima qilishni afzal ko'rishlari haqida nisbatan real fikrlarga ega. Shu bilan birga, kattalar bolalarning qiziqarli ma'lumotlarni topish va ijtimoiy tarmoqlardagi yangiliklar lentalarini o'qish, shuningdek, umuman onlayn muloqot qilishdagi faolligini va bolalarning onlayn o'yinlarga bo'lgan ishtiyoqini past baholaydilar. Pedagogika sohasidagi rus olimi A. V. Mudrik Global Internet tarmog'ini kosmos, sayyora, dunyo bilan bir qatorda ijtimoiylashuv megafaktorlari qatoriga kiritadi; ammo shu bilan birga, Internetni ommaviy kommunikatsiyalarning bir qismi sifatida, ya'ni inson sotsializatsiyasining mezofaktorlaridan biri sifatida qabul qilish kerakligini ta'kidlaydi (etnik guruh va turar-joy turi bilan bir guruhda). Ijtimoiylashuvning bunday omili ma'lum bir ikkilik bilan tavsiflanadi. Bir tomondan, ijobiy tomonlar mavjud: katta erkinlik darajasi, ta'lim va o'zini o'zi anglash uchun ulkan resurslar. Boshqa tomondan, salbiy potentsial ham juda katta: kiber makon giyohvandlikka olib kelishi mumkin, insonning voqelikni idrok etishiga salbiy ta'sir ko'rsatishi mumkin. Shunday qilib, birlamchi sotsializatsiyaning ba'zi jihatlari buzilishi mumkin: aloqa ko'nikmalarini rivojlantirish, ijtimoiy o'zaro ta'sirlarni cheklash; yosh geymerlar va Internet foydalanuvchilari ko'pincha o'zlarining virtual qahramonlari bilan tanishadilar, barcha yutuqlar va muvaffaqiyatsizliklarni hayotda jiddiy va o'ta muhim narsa sifatida qabul qilishlari, ya'ni qiymat yo'nalishlarining o'zgarishi va atrofdagi voqelikni noto'g'ri idrok etish holatlari mavjud, bu esa o'z navbatida ijtimoiy me'yorlarning buzilishi, rad etilishiga va shunga o'xshash narsalarga olib keladi. Shu bilan birga, A. V. Mudrik S. Shapkinning tadqiqotlariga asoslanib, kompyuter o'yinlari o'spirinlarga ijobiy ta'sir ko'rsatishi mumkinligini, xususan, bolalarga atrofdagi dunyoni yaxshiroq boshqarishni o'rganishga, ularni rivojlanish faoliyatiga jalb qilishga, madaniy jihatdan tasdiqlangan bilim va ko'nikmalarni shakllantirishga imkon berishini aytadi. O limlarning yana bir qismi kiber makonning barcha ko'rinishlarida salbiy ta'siri haqida gapiradi. Shunday qilib, Reprintseva E. A. o'z maqolalarida zamonaviy o'yin madaniyati rivojlanishidagi salbiy tendentsiyalarni tahlil qiladi, ya'ni: ijtimoiy begonalashtirish, ongni virtualizatsiya qilish, gedonizatsiya, egoizm va o'yin jarayonini individualizatsiya qilish, o'yin mazmunini "vahshiylik" bilan bog’lash. Ushbu tendentsiyalarning har biri yoshlarning ijtimoiy xulq-atvorining xarakterli xususiyatlarida va ular o'rtasidagi munosabatlarda, ular uchun hayotiy ma'no va qadriyatlar to'plamida namoyon bo'ladigan ma'lum oqibatlarga olib keladi. 2005-yilda kiber-sotsializatsiya nazariyasi paydo bo'ldi: ushbu atamani xalqaro pedagogika fanlari akademiyasining muxbir a'zosi, pedagogika fanlari nomzodi, dotsent V. A. Pleshakov taklif qildi. Download 0.75 Mb.

Download 0.75 Mb.