Bu yerdagi natija 0110 0101
2
yoki 65
16
xesh-kod bo‘ladi.
Ammo bunday oddiy xesh-
funksiyani kriptografiyada qo‘llash tavsiya etilmaydi. Shu bois xesh-funksiyaga quyidagi
talablar qo‘yiladi:
• har qanday uzunlikdagi xabarga xesh-funksiyani qo‘llash mumkin bo‘lishi kerak;
• xesh-funksiyani hisoblash oz vaqt talab qilishi kerak;
• xesh-funksiya
f(
M) ma’lum bo‘lsa, uning argumentini
M aniqlash murakkab bo‘lishi
kerak;
• agar
M ma’lum bo‘lsa, unda
f(
M) ga teng bo‘lgan boshqa
M
*
xabarni
aniqlash
murakkab masala bo‘lishi kerak;
• xesh-funksiyalari teng bo‘lgan tasodifiy ikki xabarning mavjudligini aniqlash murakkab
masala bo‘lishi kerak.
Ushbu talablarga javob beradigan xesh-funksiyani yaratish murakkab masala
hisoblanadi.
Hozirgi kunda
xabarni bloklarga taqsimlab, so‘ng bloklar bo‘yicha xesh-
funksiyani hisoblash amalyotda taklif qilingan. Bunda har bir xabar uchun
M
i
xesh-
funksiya
h
i
quyidagicha
hisoblanadi h
i
=
H(
M
i
,
h
i-1
). Natijada olingan
h
n
qiymati
barcha
bloklarga bog‘liq bo‘ladi.
Xesh funksiyalar – ixtiyoriy uzunlikdagi kirish ma’lumotini chiqishda belgilangan
uzunlikdagi xesh qiymatga aylantirib beruvchi bir tomonlama funksiyalarga aytiladi.
Xesh funksiyalar kriptografiya
va
zamonaviy axborot
xavfsizligi sohasida
ma’lumotlarni
to‘laligini
tekshirishda foydalaniladi.Elektron
to‘lov
tizimlari
protokollarida
ham istemolchi kartasi
ma’lumotlarini
bank-emitentga
to‘liq yetkazish uchun foydalaniladi.
Xesh funksiya- ixtiyoriy uzunlikdagi M-ma’lumotni fiksirlangan uzunlikga siqish
yoki ikkilik sanoq sistemasi ifodalangan ma’lumotlarni fiksirlangan
uzunlikdagi bitlar
ko‘rinishidagi qandaydir konbinatsiyasi (svertkasi) deb ataluvchi funksiya.
Ta’rif. Xesh-funksiya deb, har qanday
h: X
→
Y
oson hisoblanuvchi va
M –ma’lumot uchun h(M) = H
fiksirlangan uzunlikga ega
bo‘lgan funksiyaga aytiladi.
Berilgan M-ma’lumotning h(M) –xesh qiymatini topish uchun avvalo ma’lumot
biror «m» -uzunlikdagi bloklarga ajratilib chiqiladi. Agar M-ma’lumot uzunligi «m» -
ga karrali bo‘lmasa, u holda oxirgi to‘lmay qolgan blok «m»- uzunlikga olindan kelishib
olingan maxsus usulda biror simvol yoki belgi (masalan “0” yoki “1”) bilan to‘ldirilib
chiqiladi. Natijada hosil qilingan M-ma’lumot bloklariga:
M= { M
1
, M
2
,.......M
n
)
quyidagicha siqishni (svertkani) hisoblash protsedurasi qo‘llaniladi:
H
0
=
,
H
i
= f ( M
i
, H
i-1
) , i =1,2,......n
h(M)= H
n
;
bu yerda
-qandaydir fiksirlangan boshlang‘ich vektor.
Misol sifatida quyidagi keng tarqalgan:
f ( M
i
, H
i-1
) = E
k
( M
i
H
i-1
) i =1,2,......n
xesh-funksiyani keltirib o‘tish mumkin.
Bu yerda E-simmetrik shifrlash algoritmi (masalan DES, GOST 28147-87, AES –FIPS
197 va hakoza), k- esa shifrlash algoritmi maxfiy kaliti, H
0
= 0,
- XOR (mod 2 bo‘yicha
mos bitlarni qo‘shish) amali.
