|
Metal-dielektriklar xossasi
|
| bet | 3/8 | | Sana | 19.05.2024 | | Hajmi | 138,6 Kb. | | #244260 |
Bog'liq Metal-dielektr xossalar Reostat qotishmalar
Qotishma
|
Xim tartibi,%
|
Elektr xossalari
|
Ni
|
Mn
|
Cu
|
R,mkOm*
m
|
Αr105l/º
S
|
tishºS
|
MNMts40-1,5
(konstan)
|
39-41
|
1-2
|
qolgan
i
|
0,48
|
3
|
500
|
MNMts3-12
(manganin)
|
2,5-
3,5
|
11,6-
13,5
|
------
|
0,43
|
2
|
200
|
Isitgich elementlari uchun qotishmalar.
Qotishma
|
Xim tartibi,%
|
Elektr xossalari
|
Cr
|
Al
|
Fe
|
Ni
|
Αr105l/º
S
|
Αr105l/ºS
|
tishºS
|
X23Yu5(xro
mel)
|
21,5-
24,5
|
4,6-5,3
|
Qolga
ni
|
<0,6
|
1,37
|
1,4
|
1200
|
X20N80(nixr
om)
|
20-23
|
----
|
<1,5
|
Qolga
ni
|
1,11
|
9,0
|
1100
| Kontakt materiallar
Elektr kontaktlari 3 turga bolinadi: uzuvchi, sirpanuvchi, qimirlamaydigan.
Bularning hammasiga umumiy talab kam otish elektroqarshiligi.
Uzuvchi kontaktlar uchun materiallar
Bu kontaktlar vaqti-vaqti bilan tutatish va uzish(elektr zanjirini) kerak va ogir sharoitda ishlaydilar. Ish jarayonida uzuvchi kontaktlarda elektr uchquni yoki yoyi hosil boladi. Bu korroziya va elektr yeyilishga (erroziya) olib keladi. Korroziya kontaktlarni oksidlanishiga olib keladi. Bu otish elektr qarshiligini oshiradi, bu esa kontaktlarni qizishiga va payvandlashishiga (yoki yopishib qolishiga) olib keladi. Erroziya kontaktlarning birida chuqurcha hosil bolishiga, ikkinchi kontaktda ignachalar hosil bolishiga olib keladi. Demak, kontakt materiallari elektr qarshiligi, korroziyabardoshligi hamda erroziyabardoshligi yetarli bolishi kerak.
Elektr quvvatiga qarab kontaktlar kam yuklangan va yuqori yuklangan guruhlarga bolinadi.
Kam yuklangan kontaktlar nodir metallardan yasaladi: oltin, kumush, platina, palladiy va ularning qotishmalari. Eng kop ishlatiladigani kumush va uning qotishmalari. Bularni ichida koproq ishlatiladigani kumushning mis bilan qotishmasi.
Yuqori yuklangan kontaktlar volьfram, molibden, ularning qotishmalari va metallokeramikadan yasaladi. Eng quvvatli kontaktlarda kukun metallurgiyasi asosida olingan volьfram – kumush (yoki mis) kompozitsiyasi ishlatiladi.
Sirpanuvchi kontaktlar uchun materiallar. Talablar: yuqoridagilarni ozi. Materiali:metallo-keramika,mis yoki kumush ozgina grafit bilan. Markasi: MG3,MG5,SG3,SG5. M-mis, G-grafit (3,5%),S-kumush.
Yarimo‘tkazgichlar
Yarimotkazgich materiallarga nisbiy qarshiligi r=10-3-10-10Om*sm bolgan materiallar kiradi. Bunga Mendeleev davriy sistemasidagi 12 element kiradi: bor, uglerod (olimoz), kremniy, germaniy, qorgoshin (Sn0), fosьfor, mыshьyak, surьma, oltingugurt, selen, tellur, yod. Bundan tashqari birqancha kimyoviy birikmalar ham kiradi. Eng kop tarqalgan germaniy(Ge) va kremniy(Si).
Yarimotkazgichlarda tokni paydo bolishi uchun valent zonasidagi elektronlarning bir qismi tok otkazish zonasiga otib elektr zaryadini tashuvchisiga aylangan boladi.
Rasm 5. Yarim otkazgichlarda tokni hosil bolishi
Elektronlar bir zonadan ikkinchisiga otish uchun ruxsat etilmagan-man etilgan energiya zonasidan otishi kerak
Buning uchun ma‟lum energiya kerak. Bu tashqi energiya yoruglik yoki issiqlik energiyasi bolishi mumkin. Qizdirilganda elektr tokini tashuvchilar “kontsentratsiya”si kopayadi va yarimokazgichning elektr qarshiligi kamayadi. Wo qancha kop-keng katta bolsa,shuncha kop qizdirish kerak.
Otkazuvchanlikka tok tashuvchilarning harakatchanligi ham ta‟sir qiladi. Kristallik panjaraning nuqsonlari buni pasaytiradi(demak, otkazuvchanlikni xam). Xuddi shunday ta‟sir qiladi tashuvchilarning “hayot davri” xam.
Shuning uchun, kristallik panjaralari nuqsonsiz yarim otkazgichlar- monokristallar ishlatiladi. Yuqori sifatli asboblar (“pribor”) uchun germaniy va kremniy monokristallaridan yasaladi.
Toza yarimotkazgichlardan tashqari murakkab yarimotkazgich birikmalar ham ishlatiladi. Mendeleev sistemasidagi A4 V4,uchinchi va beshinchi A3V5 va A2V4
A4 V4 tipdagi birikma vakili SiC
A3V5 vakili ZnSb va GaAs(galiy arsenidi) A2V4bular suьfidlar (ZnSe),oksidlar(Cu2O).
|
| |
