Metal va qotishmalarning xossalari. Rеja

1.Metall va qotishmalarning fizik, kimyoviy, mexanik, elektrik, magnit, optik, issiq- fizikaviy va texnologik xossalar.

Xossa – bu materialni boshqa materiallarga nisbatan son yoki sifat tomondan bir xilligi yoki farq qilish xarakteristkasi (ko‘rsatgichi).

• Xossa – bu materialni boshqa materiallarga nisbatan son yoki sifat tomondan bir xilligi yoki farq qilish xarakteristkasi (ko‘rsatgichi).
• Materialni tanlashda quyidagi xossalar asosiy o‘rin egallaydi: 1-foydalanishlik – ishlatishlik («эксплуататционный»), 2- texnologiklik, 3- tannarxlik xossalari. Bularni ichida eng birinchi ahamiyatlisi bu foydalanishlik xossasidir.
• Mashina detallarini, asboblarni ish berish qobiliyatiga (kuchli, tezlikli, chidamlili, turg‘unlili va texnik-ishlatish ko‘rsatgichlari) foydalanishlik xossasi deyiladi. Bu xossa materialning mexanik, fizik, kimyoviy xossalariga bog‘liq.
• Ko‘pchilik mashina detallarini (hammasini desa ham bo‘ladi) ishlatishlik xossalarini ularning mexanik xossalarini ta’minlaydi. Mexanik xossalari ularni tashqi kuch ta’sirida o‘zini tutishini ifodalaydi. Materiallarning mexanik xossalari katta guruh ko‘rsatgichlarga ega.
• Bir guruh mashina detallari uchun ular materiallarining kimyoviy xossalariga ham bog‘liq. Tashqi muhit ta’sirida ko‘rsatayotgan qarshilik qobiliyati bu ularning kimyoviy xossalaridir.
• Agar tashqi muhit ashaddiy («agressiv») bo‘lsa, kimyoviy xossa ancha ahamiyatli bo‘ladi: olov bardosh, zangga bardosh po‘latlar.
• Yuqori haroratda uzoq vaqt qizdirilganda uncha oksidlanmaydigan, kuyundi hosil qilmaydigan po‘latlar olovbardosh po‘latlar deyiladi. Metall qizdirilganda yuzasida oksid qatlam (kuyundi) hosil bo‘ladi. Olovbardoshlikni sonli ko‘rsatgichlari quyidagilar:
• Oksidlanish tezligi – massani o‘zgarishi. (g/m soat) yoki oksid qatlami qalinligini ortishini tezligi (mkm/soat).
• Metallni ruxsat etilgan ish harorati, bunda oksidlanish tezligi belgilangan miqdordan ortmaydi.
• Zangga bardoshlik – bu metallni eloktrokimyoviy zanglashga (kimyoviy reaktsiyaga) qarshiligi. Metall yuzasida suyuq muhit va uni elektrokimyoviy bir xil emasligida zanglash kuchayadi. Ko‘rsatgichlari:
• Eloktrokimyoviy zanglash tezligi bu ham massani o‘zgarish intensivligidir (g/m soat) yoki chiziqli o‘lchamlarini o‘zgarishi (mkm/soat).
• Yuzani buzilishi natijasida mexanik xossalarini o‘zgarish darajasi.