SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 4
ǀ ISSUE 1
ǀ 2023
ISSN: 2181-1601
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016)
Passport:
http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
Uzbekistan
www.scientificprogress.uz
Page 70
METALLURGIYA SHLAKLARDAN SEMENT KLINKERI
QO'SHIMCHALARI OLISH JARAYONLARINI O'RGANISH
J. J. Nasurillaeva, R. Eshniyazov, F. Xudoyberdiev
Qoraqalpoq davlat universiteti
ANNOTATSIYA
Chiqindisiz texnologiyani yaratishning muhim muammosi uning tashkiliy
tamoyillari bo'lib, unda yo'nalishlarni tanlash va bo'linmalar tuzilishi ma'lum rol
o'ynaydi. Bu borada qator metallurgiya korxonalarining ijobiy tajribasi mavjud.
Qora metallurgiyada takomillashtirilgan chiqindisiz texnologiyani yaratish
muammosida ilmiy-texnikaviy
ishlanmalarni keng yoritish, ularni nazariy tahlil qilish,
shuningdek, ilg‘or shlakni qayta ishlash korxonalari tajribasini umumlashtirish muhim
o‘rin tutadi.
Kalit so’zlar: metallurgiya,
chiqindi, sement, klinker, shlaklar, kimyoviy tahlil,
jahon
amaliyoti, metallurgiya shlaklari, qurilish materiallari,
ekologik, iqtisodiy,
samara, ikkilamchi resurs, mahalliy, chiqindilar, tannarx, foyda.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 12-yanvardagi “Tebinbuloq
koni negizida kon-metallurgiya kompleksini qurish” investitsiya loyihasini amalga
oshirish bo‘yicha ishlarni tashkil etish to‘g‘risida”gi PQ-3473-son
qarori investitsiya
loyihasi asosida metallurgiya kompleksi qurilishi amalga oshirilmoqda.
JORC kodeksi bo'yicha hisoblangan konning xomashyo zahirasi taxminan 1
milliard tonnani tashkil etadi. Dastlabki hisob-kitoblarga ko‘ra, konda yiliga 27 million
tonna ruda qazib olish va undan 1,0 million tonna prokat va vanadiyli cüruf olish
rejalashtirilgan. Kon-metallurgiya majmuasi yiliga 800 ming tonna armatura, 100 ming
tonna sim, 100 ming tonna burchak, kanal va boshqa materiallar
ishlab chiqarish
quvvatiga ega bo‘ladi. Loyihaning amalga oshirilishi salmoqli hajmdagi import o‘rnini
bosish va sohani barqaror rivojlantirishga xizmat qiladi.
Ishlab chiqarish jarayonida hosil bo'ladigan metallurgiya shlaklari sement ishlab
chiqarishda klinkerga qo'shimchalar sifatida ishlatilishi mumkin. Metallurgiya
shlaklarining asosini CaO, SiO
2
, MgO va FeO oksidlari tashkil qiladi. Shlaklardagi SiO
2
ning ko'payishi ularni kislotalilarga, ohak esa asoslarga yaqinlashtiradi. Temir oksidlari,
xususan, FeO ning tarkibiga ko'ra, oksidlovchi va qaytaruvchi curuhlarga bo'linadi. FeO
ning katta miqdori shlakni oksidlovchi qiladi.
Metallurgiya
shlaklari Mn, Ba, Cr, P oksidlari ham mavjud bo'lgan murakkab
tizimlar bo'lib, shlaklarda FeO dan tashqari, Fe
3
O
4
va Fe
2
O
3
yuqori temir oksidlari ham
mavjud. Shlakdagi oltingugurt Ca, Mn va Fe ning sulfidlari
yoki sulfatlari shaklida
