162
Ionitlar yordamida oltinni sianli eritmalardan ajratib olish quyidagi umumiy
reaksiya orqali boradi:
Cl
CN
Au
R
CN
Au
Cl
R
2
)
(
)
(
2
2
Cl
R
- ionalmashuvchi ionit – yoki ―qatron‖.
Tarkibida oltin bor rudalarda oltindan tashqari boshqa birikmalar ham
mavjud va ular sianlash paytida eritmaga o‗tadi va ionitlar
bilan sorbsiyalanadi
(shimiladi):
Cl
CN
R
CN
Cl
R
Cl
OH
R
OH
Cl
R
Cl
CN
Cu
R
CN
Cu
Cl
R
2
2
)
(
)
(
Cl
CN
Zn
R
CN
Zn
Cl
R
2
)
(
)
(
2
4
2
2
4
Cl
CN
Fe
R
CN
Fe
Cl
R
4
)
(
)
(
4
6
4
4
6
Cl
CNS
R
CNS
Cl
R
Sianli jarayonda ionalmashuv ionitlarni qo‗llash uch xil usulda olib boriladi:
- nodir metallarni tindirilgan sianli eritmalardan sorbsiyalash;
- tanlab eritish jarayonidan chiqqan bo‗tanadan sorbsiyalash;
- tanlab eritish paytida sorbsiyalash.
Birinchi usul bo‗yicha – rudadan oltin odatdagidek sianlash usuli bilan
eritmaga o‗tkaziladi, faqat oltin eritmadan rux kukuni bilan cho‗ktirilmaydi, balki
ionalmashuvchi ionitlar yordamida eritmadan ajratib olinadi.
Lekin ionitlarning
narxi baland bo‗lgani uchun u ancha arzon va yaxshi cho‗ktiradigan rux yordamida
cho‗ktirish usuli bilan bellasha olmaydi.
Ikkinchi va uchinchi usul bo‗yicha – ionitlar bilan tindirilgan oltinli
eritmadan emas, balki sianlash jarayonidagi bo‗tana ta‘sirlashadi.
Bunda oltin
sianli eritmada erib, bo‗tananing o‗zida ionitga sorbsiyalanadi (shimiladi). Tanlab
eritish va sorbsiyalash jarayonlarining birlashtirilgani uchun jarayon sorbsion
tanlab eritish deyiladi.
163
Sorbsion tanlab eritish maxsus sorbsion «pachuklarda» bo‗tana va ionitning
qarama-qarshi harakatlanishida
amalga oshiriladi
Ionit oxirgi pachukka yuklanadi va birinchi pachukdan oltinga to‗yingan
ionit chiqariladi.
Sorbsion tanlab eritish jarayonida ishlatiladigan pachuklarda ionitni
bo‗tanadan
ajratib olish uchun, pachukda maxsus elak (g‗alvir) o‗rnatilgan (24-
rasm).
Ionitning o‗lchami (0,5-2 mm) bo‗tanadagi yanchilgan rudaning
o‗lchamidan yirik, g‗alvirning ko‗zining o‗lchami esa ionitning o‗lchamidan
kichik, ruda zarrachalaridan esa yirik bo‗ladi. Ionitning zarrachalari g‗alvirda
ushlanib bo‗tanadan ajraladi.
