24-rasm. Sorbsion tanlab eritish jarayonini amalga oshirish
dastgohining (pachukning) sxematik chizmasi:
1 – ―sirkulyator‖-tarkibida qatron mavjud bo‗tanani aralashtirish moslamasi; 2-
―aerolift‖ – qatron va bo‗tanani harakatlantiruvchi moslama; 3 – ―tarnov‖; 4 –
―g‗alvir‖ – qatron va bo‗tanani ajratishga mo‗ljallangan moslama; 5- ―tarnov‖.
6.2.7. Oltinni to„yingan ionitdan desorbsiyalash
Sorbsion tanlab eritish jarayonida eritmaga oltin va kumushdan tashqari,
ruda tarkibidagi unsur elementlar o‗tadi va sorbentga shimiladi. Shuning uchun
to‗yingan ionitning tarkibida yuqori miqdorda unsur komponentlar mavjud – temir,
havo
havo
qatron
Bo‗tana
Bo‗tana
qatron
1
2
3
164
mis, rux, nikel, erkin sianid ionlari. Ionitni oltin va unsur elementlardan tozalash
maqsadida uni regeneratsiyalashadi. Regeneratsiya jarayonidan so‗ng ionitning
sorbsion xususiyatlari tiklanadi va u qaytadan jarayonga qaytariladi. Ionitni
regeneratsiyalash jarayoni uning tarkibidan oltin va unsur elementlarni
desorbsiyalash jarayonlaridan tashkil topgan.
To‗yingan ionitni regeneratsiyalash o‗z ichiga quyidagi asosiy jarayonlarni
oladi:
1. Diafragmali cho‗ktirish mashinasida to‗yingan ionitni bo‗tanadagi
qumlardan yuvish.
2. Yuvish kolonnasida ionitni illardan yuvish. 1 hajm ionitni yuvish uchun
10 hajm suv sarflanadi, suv oqimining tezligi 10-15 m/soat, yuvish jarayonining
davomiyligi 6-12 soat.
3. NaCN eritmalari bilan ionit tarkibidan temir va mis birikmalarini
desorbsiyalash. Jarayonning shartlari: NaCN eritmasining konsentratsiyasi 40-50
g/l, eritmaning harorati 50-60
0
C, eritmaning sarfi 1 hajm ionitga 5 hajm eritma,
eritmani berish tezligi 1-2 m/soat, jarayonning davomiyligi 20 -25 soat. Uzluksiz
rejimda desorbsiyalashda kolonnalarning soni 2. Ionitda misning qoldiq miqdori
0,5 g/kg gacha, temirni 0,5-1,0 g/kg gacha. Ionit sian ko‗rinishiga o‗tadi.
Desorbsiya jarayonidagi hosil bo‗lgan sianli elyuat tarkibidan erkin sianidning
miqdori yuqori bo‗lgani sababli u sianlash sikliga yuboriladi.
Temir birikmasini smola hajmidan desorbsiyalash jarayoni quyidagi reaksiya
bilan ifodalanadi:
RCN
CN
Cu
CN
CN
Cu
R
2
2
)
(
)
(
RCN
CN
Fe
CN
CN
Fe
R
4
)
(
2
)
(
2
4
6
4
4. NaCN eritmasidan ionitni suv bilan yuvish. Jarayonning sharti: yuvishda
suvning miqdori 1 hajm ionitga 5 hajm suv, suv oqimining tezligi 1- 2 m/soat,
jarayonning davomiyligi 15-16 soat, Uzluksiz rejimda desorbsiyalashda
kolonnalarning
soni
1.
Yuvishdan
chiquvchi
elyuat
NaCN bo‗yicha
165
konsentratsiyasi 40-50 g/l gacha ko‗tariladi hamda temir va misni desorbsiyalashga
yuboriladi.
5. Konsentratsiyasi 20-25 g/l bo‗lgan sulfat kislota eritmalari bilan ionit
tarkibidan rux, nikel va erkin sianidni desorbsiyalash. Jarayonning sharti:
Eritmaning miqdori 1 hajm ionitga 6 hajm eritma, harorat 50-60
0
C, eritmani
berish tezligi 1-2 m/soat, jarayoning davomiyligi 30-35 soat, kolonnalar soni 2.
Ionitdagi ruxning qoldiq miqdori 1-2 g/kg gacha, nikelniki 0,3-0,5 g/kg gacha.
HCN
CN
Zn
SO
R
SO
H
CN
Zn
R
2
4
2
4
2
4
2
)
(
)
(
HCN
SO
R
SO
H
RCN
4
2
4
2
2
2
6. Konsentratsiyasi tiomochevina bo‗yicha 80-90 g/l va sulfat kislota
bo‗yicha 20-25 g/l bo‗lgan nordon eritmalar bilan ionit hajmidan oltin va
kumushni
desorbsiyalash.
Nodir
metallarni
desorbsiyalash
jarayoni,
konsentratsiyalangan eritmalar olish maqsadida eritmalarning kam sarfida uzoq
davom etadi. Desorbsiyalash jarayonida ionit tarkibidagi oltin sianid kompleksi
oltinning tiomochevina kompleksiga o‗tadi [Au(Thio)
2
]
+
va eritmaga quyidagi
reaksiya bo‗yicha o‗tadi:
HCN
SO
NH
CS
Au
SO
R
SO
H
NH
CS
CN
Au
R
4
]
)
(
2
[
2
2
)
(
4
)
(
2
4
2
2
4
2
4
2
2
2
2
Jarayonning sharti: eritmaning miqdori 1 hajm ionitga 4-5 hajm eritma,
harorat 50-60
0
C, eritmani berish tezligi 1-2 m/soat, jarayonning davomiyligi 60-
75 soat, kolonnalar soni 4-5, anionitda oltinning qoldiq miqdori 0,3 g/kg gacha.
Tiomochevina eritmalari ulardan oltinni cho‗ktirgandan so‗ng qaytadan
desorbsiyalash jarayonida qo‗llanadi.
7. Ionitni oltin saqlovchi tiomoechvina eritmasidan suv bilan yuvish.
Jarayonning shartlari: yuvish suvining miqdori 1 hajm ionitga 1 hajm suv, harorat
50-60
0
C, eritmani berish tezligi 1-2 m/soat, jarayonnig davomiyligi 30-35 soat,
kolonnalar soni 2, yuvilgan eritmadagi tiomochevinaning qoldiq konsentratsiyasi
10 g/l gacha.
166
8. NaOH ning konsentratsiyasi 40-50 g/l bo‗lgan ishqoriy eritma bilan
ionitga ishlov berish. Ishqor bilan yuvish natijasida ionit tarkibidagi qoldiq sianid,
tiomochevina, silikat tuzlar desorbsiyalanadi. Ishqor ionit tarkibidagi bir qator
cho‗kindilarni eritadi va uning g‗ovakligini va kinetika xususiyatlarini oshiradi.
Ishqor bilan ishlov berish natijasida ionit dastlabki holatigacha tiklanadi.
Jarayonning sharti: eritmaning miqdori 1 hajm ionitga 2 hajm eritma, harorat 15-
20
0
C, eritmani filtrlash tezligi 1-2 m/soat, jarayonning davomiyligi 30-35 soat,
kolonnalar soni 2, chiqadigan eritmadagi NaOH ning qoldiq konsentratsiyasi 15-20
g/l, ionitdagi ruxning qoldiq konsentratsiyasi 0,2-0,3 g/kg.
4
2
4
2
2
2
SO
Na
ROH
NaOH
SO
R
9. Anionitni ishqoriy eritmadan suv bilan yuvish. Jarayonning sharti: yuvish
suvining miqdori 1 hajm ionitga 4 hajm suv, harorat 15-20
0
C, eritmani filtrlash
tezligi 15-16 soat, kolonnalar soni 1.
Regeneratsiyadan so‗ng ionitda oltinning miqdori 0,1-0,3 g/kg ni tashkil
etadi, unsur elementlarning yig‗indi miqdori 5 g/kg dan oshmaydi.
Regeneratsiyadan so‗ng ionit sorbsion bo‗limga yuboriladi va sorbsion tanlab
eritish jarayoniga yuklanadi.
Regeneratsiya jarayonidagi reagentlarning sarfi 1 tonna qayta ishlanadigan
ruda uchun quyidagicha, g/t: NaCN 500-600, sulfat kislota 200-250, NaOH 200-
250, tiomochevina 100-200.
Regeneratsiya jarayonini uzluksiz va davriy rejimda olib borish mumkin.
Uzluksiz rejimda ketma-ket joylashgan kolonnalarda olib borishadi (10-rasm).
To‗yingan ionit birinchi kolonnaga yuklanadi va oxirgi kolonnadan
regeneratsiyalangan ionit chiqariladi. Har bitta jarayon uchun bitta yoki bir nechta
kolonnalar tegishli. Kolonnalar bo‗yicha ionitning harakatlanishi alohidagi
aeroliftlar yordamida amalga oshiriladi.
| 