168
- quymakorlik 26;
- rux prokati 3;
- kimyo mollari 6,5.
Ruxni asosiy o‗zlashtiruvchi davlatlar AQSH, Yaponiya, Germaniya,
Rossiya. O‗zbekiston o‗zining mahsulotini xorijiy davlatlarga eksport qiladi.
Tabiatda rux asosan sulfid birikmasi holatida uchraydi,
shunindek ruxning
oksidlangan birikmalari ham mavjuddir.
Ishlab chiqarishda keng miqdorda kompleks rux – qo‗rg‗oshin sulfidli
polimetallik rudalar qo‗llaniladi. Bu rudalarda asosiy metallardan tashqari mis,
kadmiy, nodir va kamyob metallar mavjud. Hozirgi
paytda qayta ishlaga jalb
etiladigan rudalarning tarkibida ruxning miqdori 1,5 %, rux-qo‗rg‗oshin rudalarda
1,0 – 1,5% Zn va 0,4 -0,5% Pb mavjud. Bu rudalar qayta ishlashdan oldin
boyitiladi. Asosiy boyitish usuli - selektiv flotatsiyadir. Oldin rudadan kollektiv
rux-qo‗rg‗oshin
boyitmasi olinadi, keyin u alohida rux va qo‗rg‗oshin
boyitmalariga ajratiladi.
Sulfidli rudalarda rux asosan sfalerit – ZnS shaklda uchraydi. Oksidlangan
rudalarda rux karbonat ZnCO
3
(smitsonit) va gidrosinkiy ZnSO
3
* 2 ZnS va silikat
(valletit Zn
2
SiO
4
) turlarda uchraydi.
Boyitish natijasida ruxni boyitmaga o‗tish darajasi 70-85% tashkil qiladi.
Rux boyitmasini taxminiy tarkibi quyidagicha, %: Zn 40-60; Pb 0,2-3,5; Cu 0,15 -
2,3; Fe 2,5-13; S 30-35; Cd 0,1-0,5; As 0,03-0,3; Sb 0,01-0,07; In 0,001-0,07.
Boyitmaning granulometrik tarkibi 30-35% (-75 mkm) dan 70-90% (-75mkm)
gacha o‗zgaradi.
Boyitmaning asosiy texnologik ko‗rsatkichlari
quyidagilardir:
- zichlik - 3,4-4,3 g/sm
3
;
- to‗kilmoq massasi - 1,9-2,3 g/sm
3
;
- namlik - 10-16%;
- quritilgandan keyingi namligi - 6-8 %.
169
Rux (Zn) – zangori oq rangli metall, juda mo‗rt, 100-150
o
C
qizdirilganda
plastik holatga o‗tadi, yengil bolg‗alanadi va cho‗ziladi, zichligi 7,13 g/sm
3
, erish
harorati 419,5
o
C. Ochiq havoda tez oksidlanib, yuzasida parda hosil bo‗ladi.
Suvga bardoshligi yuqori, lekin xlorid, azot va sulfat kislotalarida yengil eriydi.
