Issiqlik uzatilish qonuniyatlari

93 
devorga yoki devordan suyuqlikka o‗tadigan issiqlik miqdori Q issiqlik 
almashinuvida ishtirok etayotgan sirt F ga, harorat tushishi t
c
– t
dev
ga va issiqlik 
almashinuv vaqti 

ga proporsional bo‗ladi. Bu yerda t
dev
– devor sirtining harorati; 
t
c
– devor sirtini yuvib o‗tadigan muhitning harorati. Suyuqlik bilan qattiq jism 
orasidagi issiqlik almashinuvining konkret shart-sharoitlarini hisobga oluvchi 
proporsionallik koeffitsiyenti 

issiqlik berish koeffitsiyenti deyiladi. 
Quyidagi formulada F= 1m
2
va

=1 sek deb qabul qilsak, bir kvadrat metr 
yuzadan o‗tadigan issiqlik oqimining Vatt hisobidagi zichligini olamiz: 


dev
c
t
t
q



yoki 

/
1
dev
c
t
t
q


Issiqlik berish koeffitsiyentiga teskari bo‗lgan 1/

kattalik issiqlik 
berishning termik qarshiligi deyiladi. Yuqoridagi tenglamani 

ga nisbatan 
yechsak quyidagini olamiz: 
dev
t
tc
q



Yuqorida berilgan tenglikka ko‗ra, issiqlik berish koeffitsiyenti 

issiqlik 
oqimining zichligi q ning jism sirtining harorati va tevarak muhit harorati orasidagi 
farqqa nisbatidan iborat. Harorat bosimi 1

C ga teng bo‗lganda issiqlik berish 
koeffitsiyenti 

son jihatidan issiqlik oqimining zichligiga teng bo‗ladi. 
Konvektiv issiqlik almashinuvi ancha murakkab jarayon. Bu jarayonni 
hisoblashda asosiy masala issiqlik berish koeffitsiyenti 

ni aniqlashdir. Issiqlik 
berish koeffitsiyenti 

juda ko‗p faktorlarga bog‗liq bo‗lib, ulardan asosiylari 
quyidagilar: Suyuqlik oqimining vujudga kelish sabablari. 
Vujudga kelish sabablariga qarab, suyuqlikning harakati erkin va majburiy 
harakatlanishga bo‗linadi. Erkin harakatlanish yoki tabiiy konveksiya notekis 
isitilgan suyuqlikda (gazda) vujudga keladi. Bunda vujudga keladigan haroratlar 
zichliklarning farq qilishiga va suyuqlikdagi zichligi kamroq makrozarralarning 

94 
suyuqlik yuzasiga qalqib chiqishiga olib keladi, bu esa harakatlanishni keltirib 
chiqaradi. Erkin harakatning jadalligi suyuqlik turiga, makrozarralarining 
haroratlari farqiga va jarayon bo‗layotgan hajmga bog‗liq. Suyuqlikning majburiy 
harakatlanishi yoki majburiy konveksiya tashqi qo‗zg‗atuvchilar: ventilyatorlar, 
nasoslar va shunga o‗xshashlarning ta‘sir etishi bilan bog‗liq. Bular yordamida 
suyuqlikni harakatlanish tezligini keng ko‗lamda o‗zgartirish va shu bilan issiqlik 
almashinuv tezligini boshqarish mumkin. 

Download 3,39 Mb.