6.1.3. Misning xomashyolarini boyitish texnologiyasi
Mis rudalarini to‗g‗ridan-to‗g‗ri eritish, qayta ishlash doimo iqtisodiy
samara beravermaydi. Shuning uchun mis rudalari boyitilgandan keyingina
boyitmani qayta ishlashga mo‗ljallangan.
Mis boyitmasini olish uchun, asosan, saylanma (selektiv) flotatsiya usuli
keng qo‗llanib kelinmoqda. Mis rudasi xoh ochiq, xoh yopiq usulda qazib
olinmasin, mis boyitish fabrikasiga temiryo‗l vagonlarida yoki avto-mobil
transportlari orqali keltiriladi. Keltirilgan rudalar bar xil hajm va shaklda bo‗ladi.
Shuning uchun ular maydalagich va tegirmonlarda maydalanib saralanadi.
Maydalash va yanchish jarayoni bir necha bosqichda, bir necha xil turlardan
iborat bo‗lgan tegirmon va maydalagichlarda olib boriladi. Birinchi bosqichda
300-1500 mm li ruda kelib tushadi va jag‗li, konusli maydalagichlarda
maydalanib, 100-300 mm ruda holiga keltiriladi. So‗ng ikkinchi bosqichga o‗tiladi.
144
Unda ruda 100-300 mm dan 10-50 mm gacha jag‗li maydalagichlar yordamida
maydalanadi va bu jarayon o‘rta maydalash jarayoni deb ataladi. Keyingi jarayon
kichik maydalash jarayoni. Ruda qisqa konusli, sterjenli maydalagichlar orqali 3-
10 mm gacha maydalanadi. Shundan so‗ng zalvorli, sterjenli tegirmonlarda 0,05-
2,0 mm, hatto bundan ham mayda holigacha yanchiladi. Bu maydalash
bosqichlaridan so‗ng rudalar boyitish jarayoniga o‗tiladi, ya'ni boyitish flotatsiya
yoki gravitatsiya usullari orqali olib boriladi. Bu usullarda jarayonni tezlatish,
yengillatish uchun organik va anorganik reagentlardan foydalaniladi. Ishlatilish
yo‗nalishiga qarab, flotatsiya uchun qo‗llaniladigan reagentlar quyidagi turlarga
bo‗linadi: yig‗uvchilar, ko‗pik hosil qiluvchilar, tazyiqlagichlar, faollashtiruvchilar
va muhitni me'yorlovchilar.
Yig‗uvchilar - bular belgilangan mineral zarralarini suv bilan ivitib saralab
olishga, yig‗ishga asoslangan. Bular ko‗proq qalayli, kam hollarda natriyli
ksantogenatlar bo‗lib, ular zarrachalarning havo pufakchalariga yopishishini
ta'minlaydi.
Ko‗pik hosil qiluvchilar - asosan alifatik spirtlar, fenollar, krezol va
boshqa shunga o‗xshash sintetik mahsulotlarni o‗z ichiga oladi. Ular suyuq-
lik va havo chegarasidagi fazalar orasidagi tortishish kuchini kamaytiradi.
Bu esa havo pufakchalarining o‗ta mayda bo‗lishini ta'minlaydi va ko‗pin-
cha mustahkam va barqaror qiladi.
'
Tazyiqlagichlar - olinmoqchi bo‗lgan mineralni flotatsiya mobaynida ushlab
qolib, tazyiq o‗tkazish orqali ko‗proq namlab, minerallarni bo‗ktirishga xizmat
qiladi.
Muhitni me'yorlovchilar - ularning fizik va kimyoviy xossalarini bilgan
holda muhitni kerakli me'yorda saqlash uchun qo‗llaniladi. Flotatsiya jarayonida
reagentlarning qay tarz va usulda ishlatilishi belgilab qo‗yiladi.
Boyitish natijasida boy bo‗lgan boyitma (tarkibidagi Cu - 15-20 %; S-28-
32% va hokazo) hamda asosi nokerak tog‗ jinslaridan iborat bo‗lgan tashlanma
chiqindi, bo‗tana loyqa holda maxsus joyga quvurlar orqali suyuq holatda
chiqarib yuboriladi. Tindirilgan suv orqaga, sanoatga, xususan, flotatsiyaga
145
qaytariladi. 4-jadvalda ayrim rivojlangan mamlakatlarning zavodlaridagi
boyitmalarning flotatsion tarkibi berilgan.
Elash I
Elash II
Elash III
Yanchish
Klassifikatsiya
Nazorat flotasiya
Tozalash I
Tozalash II
Boyitma
Quyultirish
Maydalash I
Maydalash II
Maydalash III
Chindi
Filtrlash
Quritish
Mi
ne
ra
l za
rr
ac
ha
la
rning yuz
asini
oc
hish
Mi
ne
ra
l za
rr
ac
ha
la
rning
ajra
li
shi
B
oyit
mani qa
yta
ishl
as
h
ishl
as
h
|
