49
O‘zbekiston Respublikasi o‘lchash vositalarini kalibrlash tizimi (keyinchalik – O‘z KT) ni
tashkillashtirish, tuzilishi, vazifalari bo‘yicha asosiy nizomlar, bu tizimga kirgan sub‘ektlarning
huquqlari va majburiyatlari O‘z RST 8.018-97 da belgilangan. Bu standartning qoidalari O‘z KT da
akkreditlangan yuridik shaxslarning
metrologik xizmatlariga, O‘z KT ga kirgan akkreditlash va
boshqa idoralar va tashkilotlarga nisbatan joriy etiladi.
O‘V
ni
kalibrlash
–
O‘lchash
vositalarining
haqiqiy
metrologik
tafsilotlari
(xarakteristikalari) ni aniqlash va tasdiqlash maqsadida, belgilangan sharoitlarda bajariladigan
amallar majmui.
Kalibrlash tizimi – Davlat metrologik tekshiruvi va nazorati qo‘llanilmaydigan
sohada
o‘lchashlar birliligini ta‘minlashga yo‘naltirilgan faoliyat va kalibrlash ishlarini bajaruvchi va
kalibrlash ishlarini tashkillashtirish va o‘tkazishga o‘rnatilgan talablar asosida harakat qiluvchi
sub‘ektlar majmui.
Kalibrlash to‘g‘risidagi sertifikat – O‘lchash vositalarining kalibrlanganligini va uning
natijalarini tasdiqlovchi hujjat. Bu hujjat kalibrlashni bajargan tashkilot tomonidan beriladi.
Kalibrlash belgisi – Kalibrlash natijalarining ijobiy ekanligini tasdiqlash maqsadida o‘lchash
vositasiga va (yoki) ularning ekspluatatsion hujjatlariga bosiladigan tamg‘a.
O‘z KT O‘zbekiston Respublikasida o‘lchashlar birliligini ta‘minlash
umumiy tuzilmasining
tarkibiy qismi bo‘lib, davlat metrologik tekshiruvi va nazoratidan tashqari sohada metrologik
ishlarni tashkillashtirish va o‘tkazishda o‘lchashlar birliligini ta‘minlash davlat tizimida o‘rnatilgan
me‘yorlar va qoidalarga rioya qilinishini ko‘zda tutadi.
O‘z KT quyidagi tamoyillarga asoslangan holda tuziladi:
– tizimga ixtiyoriy ravishda kirish;
– kalibrlash ishlarini bajarishda talablarni majburiy bajarish;
– davlat etalonlaridan va boshlang‘ich o‘lchash vositalaridan birliklarning o‘lchamlarini
kalibrlanuvchi o‘lchash vositalariga majburiy berish.
Kalibrlash tizimidagi faoliyatning asosiy vazifalari:
– akkreditlovchi idoralarni ro‘yxatga olish;
– metrologik xizmatlarni kalibrlash ishlarini
bajarish huquqiga akkreditlash;
– o‘lchash vositalarini kalibrlash;
– O‘z KT ning asosiy tamoyillarini va qoidalarini o‘rnatish;
– O‘z KT ning faoliyatini tashkiliy, metodik va axborot bilan ta‘minlash;
– akkreditlangan metrologik xizmatlar tomonidan kalibrlash ishlarini bajarishda talablarga rioya
qilinayotganligini inspektsion tekshirish.
Metrologiya bo‘yicha Milliy idora (O‘zstandart Agentligi), SMS ITI,
hududiy SSM, yuridik
shaxslarning akkreditlangan metrologik xizmatlari, o‘z vazifalarini ushbu hujjatning talablariga
muvofiq bajaruvchi O‘z KT ning tashkiliy asosini tashkil etadi.
O‘z KT tuzilmasi quyidagilardan tashkil topgan:
– O‘z KT ning
Markaziy idorasi;
– O‘z KT ning Kengashi;
– O‘z KT ning akkreditlash idoralari;
– kalibrlash ishlarini bajarishga akkreditlangan yuridik shaxslarning metrologik xizmatlari.
Yuridik shaxslarning akkreditlangan metrologik xizmatlari:
– O‘V ni, shu jumladan tashqi tashkilotlar uchun ham kalibrlash ishlarini bajaradi;
– kalibrlash ishlarini o‘tkazish uchun
talab etilgan sharoitlarni, kalibrlash vositalarining va
yordamchi jihozlarning yaxshi holatda bo‘lishini ta‘minlaydi;
50
– kalibrlash ishlarini o‘tkazish uchun zarur texnik, metodik va me‘yoriy hujjatlar jamg‘armasini
shakllantiradi va rivojlantiradi;
– me‘yoriy hujjatlarning o‘lchashlar birliligini ta‘minlash va kalibrlash
faoliyati doirasidagi
talablarining bajarilishini ta‘minlaydi;
– kadrlar tayyorlash va kadrlar malakasini oshirish ishlarini bajaradi;
– kalibrlash faoliyatini takomillashtirish va rivojlantirish bo‘yicha takliflarni ishlab chiqadi.
Metrologik xizmat quyidagilarga mas‘ul bo‘ladi:
– korxonalarda kalibrlanishi lozim bo‘lgan O‘V ning holatiga;
– bajariladigan kalibrlash ishlarining sifatiga;
– korxonaga qarashli kalibrlash
vositalarining holatiga;
– kalibrlash intervallarining to‘g‘ri o‘rnatilganligiga.
O‘zbekiston Respublikasining kalibrlash tizimi o‘z belgisiga ega. Bu belgining shakli va
o‘lchamlarini mstrologiya bo‘yicha milliy idora tasdiqlaydi. O‘z KT ning belgisi blanklarga,
shtamplarga, shuningdek O‘z KT ning boshqa hujjatlari va ob‘ektlariga tamg‘alab bosiladi. O‘z KT
ning belgisini tamg‘alash (qo‘llanish) joyi va tartibini O‘z KT ning Markaziy idorasi belgilaydi.
