|
Mexanik ishlov berish uchun quyum referat
|
| bet | 2/3 | | Sana | 19.12.2023 | | Hajmi | 88,22 Kb. | | #123776 |
Bog'liq Mexanik ishlov berishdagi aniqlikni taminlashni zamonaviy usullariQuyumlarni xisoblash. Mashinasozlikda quyumni ikki xil usulda aniqlash mumkin:
Tajriba statistika usuli.
Xisoblash va taxliliy usul.
Tajriba statistika usulida umumiy va oraliq quyumlar jadvaldan olinadi. Jadvallar esa ilg’or korxonalar tajribalarini umumlashtirib va tizimlashtirib tuzilgan bo’ladi. Bu usulning kamchiligi shundaki unda quyum miqdori, texnologik jarayonning qanday tuzilishidan qat’iy nazar, jadvaldan olib tayinlanadi, ko’p hollarda bu usulda aniqlangan quyum miqdori noaniq, oshirilgan bo’ladi.
Hisoblash taxliliy qilish usulida quyum unga ta’sir qiluvchi omillarni o’rganish va hisoblash yo’li bilan topiladi.
Quyum miqdori shunday bo’lishi kerakki, uni kesib olib tashlaganda avvalgi operatsiyadan qolgan nuqsonlar, tayyorlamani moslamaga o’rnatishda va kesib ishlash paytida hosil bo’ladigan xatoliklar yo’qolmog’i kerak. Quyumni bu usulda aniqlash yetarlicha aniq, chunki bunda texnologik jarayonning qanday sharoitda bajarilayotgani va boshqa omillar hisobga olinadi.
Quyumni hisoblashda asosan quyidagi omillar ta’sir qiladi.:
Ishlov berilayotgan yuzaning mikronotekislik balandiigi –RZ i-1 (1 – rasm). Joriy operatsiyadan oldingisida hosil qilingan yuza mikronotekisligi xisobga olinadi, shuning uchun mikronotekislik balandiigi belgisiga (i – 1) indeksi qo’yiladi. Mikronotekislik balandiigi miqdori ishlov berish usuliga va kesish tartibiga bog’liq bo’lib, jadvaldan qabul qilinadi.
Avvalgi operatsiyada hosil bo’lgan nuqsonli yuza qatlamining chuqurligi – hi
1-rasm. Quyimga tasir etuvchi omillar
Tayyorlama olishning qariyb hamma usulida ham uning yuzasida qattiq po’stli, qasmoqlar, darz va shu kabilar ko’rinishida nuqsonli qatlam vujudga keladi. Tayyorlama olishning bir usulining o’zida uning materlaliga qarab nuqsonli qatlamlar har xil bo’ladi. Cho’yandan tayyorlangan quyma tayyorlama uchun qattiq po’st qatlami 1 ÷ 2 mkm bo’lsa, po’lat tayyorlama uchun 1-3 mkm bo’ladi.
Legirlangan uglerodsizlashtirilgan po’lat shtamplangan tayyorlamalar uchun qatlam qalinligi 0,5 mm gacha, uglerodii po’latlar uchun 0,5 ÷ 1,0 mm bo’ladi.
Kesib ishlash jarayonida ham metall tuzilmasi o’zgarishida puxtalanish qatlamlari hosil bo’ladi, bu nuqsonli qatlam ham keyingi operatsiyani bajarishda olib tashlanishi kerak .
Ishlov berilayotgan yuzaning asos qilib ishlatilayotgan yuzaga nisbatan fazoviy og’ishi - Δi-1. Fazoviy og’ishlarga bir nechta teshiklarning o’qdoshmasligi, silindr shaklidagi detal o’qining uning ko’ndalang yuzasiga perpendikulyarmasligi, ishlanayotgan va asos yuzalarining paralellmasligi, yuzaning qiyshayishi, ustki yuzalarning teshikka nisbatan ekstsentrikligi va boshqalar kiradi. Fazoviy og’ishlar tayyorlamani tayyorlash va detalga ishlov berish payitida xosil bo’ladi.
O’rnatish xatoligi-𐐩i . bu xatolik bajarilayotgan operatsiyalarda (o’tishda) paydo bo’ladi. O’rnatish xatoligi asoslash xatoligi - 𐐩а , maxkamlash davrida paydo
bo’ladigan xatolik - 𐐩q va moslama xatoliklarining - 𐐩м yigindisiga teng
Asoslash xatoligi tayyorlamani moslamaga o’rnatishda texnologik va o’lchash asoslari birlashmaganda (bir yuzani tashkil qilmaganda) paydo bo’ladi, uning miqdori ma’lum bir o’lcham uchun tayyorlamaning muayyan o’rnatilgan holatida aniqlanadi.
Partiya detallariga avvaldan sozlangan dastgohda ishlov berishda ishlov berilayotgan yuza kesuvchi asbobiga nisbatan har-xil vaziyatni egallashi (siljishi) mumkin. Siljish tayyorlamani mahkamlash paytida uning asos yuzalarining noaniqligi, moslamaning o’rnatish qismlarining noaniqligi va yeyilishi hisobiga sodir bo’ladi.
Ta’sir qiluvchi omillarni hisobga olib oraliq quyumning minimal miqdorini aniqlovchi quyidagi formulalarni tuzish mumkin:
-qarama-qarshi yuzalarga alohida ishlov berishda yoki alohida bir yuzaga ishlov berishda (bir tomonlama quyim):
qarama-qarshi yuzalarga parallel ishlov berganda (ikki tomonlama quyim):
tashqi va ichki aylanuvchi yuzalar uchun
Shu formulalar asosida alohida xollar uchun quyumning formularini olish mumkin, bunda bajarilayotgan ishga qarab umumiy formula tarkibidan u yoki bu tuzuvchisi chiqarib tashlanadi.
Detallarga mexanik ishlov berish uchun quyimlar va operatsion joizliklarni to’g’ri hisoblash va tanlash texnologik jarayonni tuzishdagi asosiy vazifalardan hisoblanadi, chunki unga detalni tannarxi, sifati va ishlatish muddati bog’liq bo’ladi.
Ortiqcha oshirib belgilangan quyimlar metall sarfini, dastgohlar narxini va uni joylashtirish uchun ishlab chiqarish maydonlarini hamda elektr energiyasi va metallqirquvchi asboblarni xarajatlarini oshishiga olib keladi. Keragidan ortiq kamaytirilgan quyimlar metalni nosoz yuzalar qatlamlarini olib tashlash imkonini bermaydilar, talab etilgan aniqlik va g’adir-budurlikni olib bo’lmaydi va nuqson chiqishiga olib kelishi mumkin. O’rnatilgan quyimlar bo’yicha detalga tejamkor ishlov berish uchun barcha o’tishlarda olinadigan og’ishlarni quyumlarni hisoblashda asos qilib olingan o’rnatilgan joizliklar oralig’ida bo’lishini ta’minlash kerak.
Quyumlar hisoblangan va o’rnatilgandan so’ng mo’ljallangan dastgohlar, metall qirquvchi asbob va kesish tartiblarini to’g’ri tanlanganligi tekshirib ko’rilishi kerak.
Shunday qilib ishlov berish quyimlari ishlov berilgan yuza sifati, materlalni eng kam sarfida detallar shakllarini o’lchamlarini aniqligi va detall tannarxiga nisbatan qo’yilgan talablarga mos kelishi kerak. Bunday quyimlar muqobil hisoblanadi va ularni ishlov berishga belgilash o’ta muhim texnik iqtisodiy masala hisoblanadi.
Zamonaviy seriyali va ommaviy ishlab chiqarishlarda imkon darajasida ishlov berish quyimini maksimal kamaytirish va mexanik ishlov berishni kam yoki umuman talab etmaydigan tayyorlamalar olishga harakat qilinadi.
Yuqorida keltirilgan quyumni hisoblash va tayyorlamaning oraliq o’lchamlarini aniqlash usuli asosan katta seriyalab va ommaviy ishlab chiqarishda qo’llanadi. Donalab va kichik seriyalab ishlab chiqarishda tajriba va statistika usulini qo’llagan ma’qul, unda quyumning miqdori me’yoriy jadvallardan olinadi.
NAZORAT SAVOLLARI
|
| |
