Mexanik va elektromagnit tebranishlarning qiyosiy xarakteristikasi




Download 1,36 Mb.
Pdf ko'rish
bet14/51
Sana13.05.2024
Hajmi1,36 Mb.
#228484
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   51
tebranish amplitudasi
deyiladi. Тebranma harakatlarni bayon qilishda 
Т

𝜈
va 
𝜑
fizik kattaliklar aylanma harakatda atalganidan boshqacha nomlar 
bilan ataladi: 
Т
— tebranish davri, 
𝜈 −
tebranishlar chastotasi
𝜔 
0
— siklik 
yoki doiraviy chastota va 
𝜑
— tebranish fazasi deb ataladi. Bu kattaliklarning 
birliklari, albatta, avvalgicha qoladi.
𝜑 = 𝜔 
0
𝑡 −
tebranish fazasining fizik ma’nosi shundan iboratki, u vaqtning 
istalgan paytidagi siljishni, ya’ni tebranayotgan sistemaning muvozanat 
vaziyatiga nisbatan holatini belgilaydi. 
(169) tenglamada boshlang‘ich (
𝑡 = 0
) paytda tebranish fazasi nolga teng 
bo‘ladi (ya’ni sekundomer N nuqta 
0
muvozanat vaziyati orqali musbat 
yo‘nalishda o‘tgan paytda ishga tushirilgan).
Agar boshlang‘ich paytda faza biror 
𝜑
0
qiymatga ega bo‘lsa (ya’ni 
sekundomerni ishga tushirish paytida N nuqta muvozanat vaziyatidan biroz 
og‘ishga ulgurgan bo‘lsa), u holda garmonik tebranma harakat tenglamasi 
quyidagi ko‘rinishda yoziladi:
𝑥 = 𝑥
0
𝑠𝑖𝑛 (𝜑 + 𝜑
0
) = 𝑥
0
𝑠𝑖𝑛 (𝜔𝑡 + 𝜑
0
),
(172) 
bu yerda 
𝜑
0
— boshlang‘ich faza deb ataladi va u boshlang‘ich paytda jism 
muvozanat vaziyatiga nisbatan qanday holatda ekanligini ko‘rsatadi.


Vaqt sanog‘ining boshlang‘ich paytini tanlash ixtiyoriy bo‘lgani uchun
𝜑
0
= 0
deb olish mumkin. Garmonik tebranma harakat grafigini hosil 
qilish uchun 
𝑥
siljishning vaqtning turli qiymatlarida (170) formulaga
asosan hisoblab topib, jadval tuzamiz: 
𝑡
0
𝑇
4
𝑇
2
3𝑇
4
𝑇
𝑥
0
+𝑥
0
0
−𝑥
0
0
So‘ng abssissa o‘qiga
𝑡
vaqtni, ordinata o‘qiga x siljishni qo‘yib, hosil 
qilingan nuqtalarni silliq egri chiziq bilan tutashtirsak, garmonik tebranishning 
grafigi — sinusoidani hosil qilamiz (2.8- rasm). Тebranma harakat davriy 
ravishda takrorlangani uchun har bir 
Т
davrda xuddi shunday sinusoida kesmasi 
qo‘shilib boraveradi va u abssissa o‘qi yo‘nalishida chegaralanmagan holda 
davom etishi mumkin. Agar M nuqtaning gorizontal diametrga proyeksiyasini 
olsak (2.7-rasmga q.), bu proyeksiyaning siljishi vaqtga qarab kosinus qonuni 
bo‘yicha o‘zgaradi, garmonik tebranma harakat grafigi esa kosinusoida 
ko‘rinishida bo‘ladi va (169—172) formulalar kosinus orqali ifodalanadi.

Download 1,36 Mb.
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   51




Download 1,36 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



Mexanik va elektromagnit tebranishlarning qiyosiy xarakteristikasi

Download 1,36 Mb.
Pdf ko'rish