80
§ 6. AVTOMATIKA KUCHAYTIRGICHLARI VA ULARNING
KLASSIFIKASIYASI
§ 6.1. Umumiy ma’lumotlar
Avtomatik
boshqarish sistemalari, radiotexnika,
radiolokatsiya va boshqa
sistemalarda kichik quvvatli signallarni kuchaytirish uchun kuchaytirgichlardan
foydalaniladi. Kichik quvvatli o‘zgaruvchan signalning parametrlarini o’zgartirmasdan
doimiy kuchlanish manbaining quvvati hisobiga kuchaytirib
beruvchi qurilma
kuchaytirgich
deb ataladi.
Avtomatik qurilmalarda ko‘pincha datchiklardan keladigan signallar quvvati
rostlanuvchi miqdorlarni ko‘rsatilgan darajada ushlab turish uchun qo‘llaniladigan
rostlovchi qurilmalarni boshqarish uchun etarli bo‘lmaydi.
Bunday xollarda kuchsiz
signallarni kuchaytirish uchun kuchaytirgichlardan foydalaniladi.
Kuchaytirgichlarga
, kirish signalini ko‘rinishi va fizik tabiatini o‘zgartirmagan
xolda, kuchaytirish uchun qo‘llaniladigan qurilmalarga aytiladi.
Quvvat bo‘yicha signalni kuchaytirish tashqi manbaa energiyasi evaziga
boshkariladi. Avtomatik qurilmada turli kuchaytirgichlar qo‘llaniladi:
Magnitli,
elektron, yarimo‘tkazgichli, elektr mashinali, gidravlik, pnevmatik va boshqalar.
Kuchaytirgichlarni asosiy tavsiflaridan biri, ularni kuchaytirish koeffitsiyentdir.
Kuchaytirgichni quvvat bo‘yicha kuchaytirish koeffitsiyent – deb uni chiqish
quvvatini, kirish quvvatiga nisbatiga aytiladi:
Kuchaytirgich k
p
quvvat bo‘yicha kuchaytirish koeffitsiyenti statik rejimda P
chiq
chiqish quvvatini P
kir
kirish quvvatiga nisbati:
𝑘
𝑝
=
𝑃
𝑐ℎ𝑖𝑞
𝑃
𝑘𝑖𝑟
.
Kuchlanish bo‘yicha kuchaytirgich koeffitsiyenti
𝑘
𝑈
=
𝑈
𝑐ℎ𝑖𝑞
𝑈
𝑘𝑖𝑟
.
Bu
erda U
chiq
- chiqish zanjirining kuchlanishi; U
kir
-
zanjirining kirish
kuchlanishi.
Tok bo‘yicha kuchaytirish koeffitsiyenti
𝑘
𝐼
=
𝐼
𝑐ℎ𝑖𝑞
𝐼
𝑘𝑖𝑟
.
